Birbirine Benzeyen Özelliklerden Yola Çıkarak Akıl Yürütme: Analoji Nedir?
Analoji, iki veya daha fazla şeyin bazı açılardan birbiriyle uyuşması durumunda muhtemelen diğerlerinde de aynı fikirde olacakları şeklinde bir uyuşma durumu olarak açıklanabilir. Daha basit bir ifadeyle analoji, benzeşim, benzeşme gibi anlamlara gelir ve bazı nesnelerin birbirine benzeyen özelliklerinden yola çıkarak özelden özele izlenen yoldur. Benzeşme veya analoji, iki farklı şey arasındaki benzerliğe dayanır. Bu iki şeyden biri hakkında bir hükme varıldığında bu hüküm, benzetilen diğer şey için de geçerlidir.
Bu içeriğimizde analoji hakkında merak edilen bilgilere ulaşabilirsiniz.
Analoji Nedir?
Analoji, iki veya daha fazla şeyin bazı açılardan birbiriyle uyuşması durumunda muhtemelen diğerlerinde de aynı özelliğe sahip olacakları şeklinde bir çıkarım yapmaktır. Bu terim, TDK Sözlük'te 'Benzeşim' şeklinde tanımlanır.
Analojide, iki farklı şeyin benzerliğinden hareket etme söz konusudur. Bu aşamada, birinci için dile getirilen hükümler, diğeri için de mevcuttur. Yani, bir şeyden hareketle, diğeri için de çıkarım yapılır.
Analojide benzetmenin muhakeme edilmesine dayalı bir akıl yürütme vardır. Analoji ile bazı nesnelerin birbirine benzeyen özelliklerinden yola çıkılır ve daha sonra özelden özele bir akıl yürütme ile farklı bir sonuca ulaşılır.
Analoji, astronomi, antropoloji, psikoloji gibi daha çok benzetmeler yolu ile sonuca gitmenin gerektiği bilim dallarında sık kullanılır. Bir problem çözme, sonuca ulaşma yöntemi olan analojide ulaşılan sonuç gözlem ve deneylerle kanıtlanmadığı sürece ihtimaller düzeyinde kalır.
Analoji yapılırken benzerliğin uymayan yönünün belirtilmesi gereklidir. Analojide iki şey arasında benzerlik kurulurken bu iki şeyden birisinin doğruluğundan diğerinin de doğru olabileceği sonucunu çıkarmak vardır. Analojide öncül ve sonuç arasında zorunlu bir ilişki yoktur. Sadece ilk önerme, ikinci önermeyi desteklemelidir.
Analoji Örnekleri
Analoji ile yapılan akıl yürütme için bazı örnekler şu şekilde verilebilir:
Dünya kendi ekseni etrafında döner ve Dünya’da gece ve gündüz oluşur. Mars da kendi ekseni etrafında döner. O hâlde Mars’ta da gece ve gündüz oluşur.
Bu analojide iki durum arasındaki benzerlik ilişkisi ile yeni bir sonuca ulaşılmıştır. Burada benzerlik, iki gezegenin de etrafında dönmesi; sonuç ise ikisinde de gece ve gündüzün oluşmasıdır.
Brokoli yeşil bir sebzedir ve sağlığa yararlıdır. Ispanak yeşil bir sebzedir. O hâlde ıspanak da sağlığa yararlıdır.
Burada da ıspanağın da tıpkı brokoli gibi yeşil bir sebze olmasından dolayı onun gibi sağlığa yararlı olacağı ifade edilmiştir.
Yorum Yazın