Bir Toplum Nasıl Çökertilir? Karıncalar ve Lomechusalar Üzerinden Bir Örnek
Karınca ile ağustos böceğinin hikayesini duymayanınız kalmamıştır sanırım. En basit haliyle, birisi çalışmayı ve azmi, diğeri ise keyfi bir yaşam tarzını temsil eder. Burada çalışmanın önemi vurgulanmak istense de, dilerseniz bu dayatmaya karşı çıkıp ''ben ağustos böceği olmaktan memnunum'' diyebilirsiniz. Bu kişisel bir tercihtir ve her iki seçimin de meyvesini yeme veya bedelini ödeme ihtimaliniz vardır. Ben bu çevirimde/uyarlamamda daha toplumsal çöküşten bahsedeceğim. Taraflardan biri yine karınca olacak ama bu sefer tek değil, yanında tüm kolonisini alacak. Diğer tarafta ise benim de adını yeni öğrendiğim ve türkçesini Google'da bulamadığım bir böcek türü olacak: Lomechusa.
Lomechusa abimiz aşağı yukarı böyle görünüyor.
Böceklerden çoğumuzun korkmasının nedeni, aslında yaşadıkları dünyanın korkunçluğundan geliyor. Doğal faktörler, türler arasındaki acımasız savaşlar, birbirini içeriden ve dışarıdan yemeler, türdeşlerini yemeler ve aklınıza gelebilecek her türlü vahşet, küçükten büyüğe birçok böcek türünün gündelik yaşamının bir parçası. ''İnsanlara bu anlamda ne kadar da benziyorlar'' diyenler fav.
Ancak bu dünyanın içinde bile ''Dünya içinde bir Cennet'' var: Karınca yuvaları. Doğal felaketlerden ve düşmanlardan korunan, içerisi yemek dolu bir yeraltı şehri. Ve bu Cennette bir köle olarak dahi yaşamaya razı olan bir sürü böcek var, ancak güçlü savunmayı aşmaları mümkün olmuyor. Bunu başarabilen az sayıda türden biri de işte bu yukarıda gördüğünüz böcek, Lomechusa.
Biraz makyaj, biraz kamuflaj yapalım
Dış görünüş olarak bu kısa kanatlı böcek pek dikkat çekici değil. Boyu yaklaşık 5 mm ve rengi karıncalarınkine çok yakın.
Bu böceklerinin başarılarının tek sırrı eksüda (exudate) adı verilen bir salgı üretmeleri. Vücutlarının yanlarından salgıladıkları bu damlacıklar, karıncaların çok hoşuna gidiyor.
Karınca yuvasında seks yok, eğlence deseniz o da yok. Dolayısıyla böceğin bu salgısıyla kafayı bulmak, belki de karıncaların tek eğlencesi.
Adeta bir uyuşturucu baronu...
Karıncaların dilinde ''Usta yiyecek bir şey getirsene!'' demeyi biliyor bu böcek. Dolayısıyla daha cümlesini tamamlamadan yemeğini getiriyorlar. Klimalı oda, yüksek güvenlik falan da var. Hepsi bu mu sanıyorsunuz? Lamechusa isterse karıncaların yavrularını yiyebiliyor, hatta daha da ileri gidip kraliçenin kafasına sıçabiliyor. Mecaz anlamda değil. Bu kadar rahat bir böcek. Böyle imtiyazları var, sırf sağladığı uyuşturucu karşılığında.
Lamechusa'nın yavrularına, kendilerinkinden daha iyi bakıyorlar. Besliyorlar, koruyorlar ve kendi yavrularını yemelerine bile göz yumuyorlar.
Oh ne ala memleket. Ekmek elden, su gölden!
Akıllı bir iş adamı gibi, bu böceğin çifte vatandaşlığı bulunuyor. İlkbahar ve yaz aylarında Formika (formica) türü karıncaların yanında geçiriyor, Bu karıncaların yanında hem kendi karnını doyuruyor, hem çocuklarını büyütüyor. Sonbaharda ise sülalecek Mirmika (mirmica) türü karıncaların yuvasına göç ediyorlar. Bu göçün çok haklı bir gerekçesi var. Yuva içerisinde uzun süre boyunca Lomechusa üremeye devam ederse, karınca kolonisi çökmeye ve yok olmaya başlar.
Bu kafayla da çalışılmaz ki!
Kafası güzelleşen karıncalar çalışmayı bırakıyor, yuvayı korumaktan ve beslemekten vazgeçiyor. Salgılanan eksüda nedeniyle kraliçenin yumurtalarından sağlıksız ve fonksiyonsuz karıncalar ürüyor. Böyle bir koloninin kışı geçirmesi bile çok zor. Ama Lomechusa'nın pek umurunda değil, çünkü kanatları var ve istediği zaman başka bir yuvaya uçabilir. Böyle bir ''nimeti'' nereye gitse sevgiyle ve özlemle karşılarlar.
Böyle böyle ne ocaklar sönüyor...
Birlikteliğimizin burada sonuna geliyoruz. Çevirmeniniz ben ve böceğimiz Lomechusa ile birlikte insanlar aleminde gördüğünüz birçok fenomenin ve davranışın daha orijinal bir modelinin aslında hayvanlar ve böcekler aleminde de olduğunu anlatmaya çalıştık sizlere. Eğer İngilizce bilen az sayıda şanslı okuyucumdan biriyseniz, davranış biyolojisi üzerine çok engin bilgiler alabileceğiniz Stanford Üniversitesinden Robert Sapolsky'nin derslerini de buradan izleyebilirsiniz. Sizlere ilk bölümünü bırakıyorum, gerisini Youtube'ta bulabilirsiniz.
Yorum Yazın
hep kazanan torbacılar oluyor yane.
Aklıma nedense hiçbir vasfı olmayan ki ( bu böcekte hiç değilse salgı feromonu var ) Suriyelileri aklıma getirdi. he belki ucuz iş gücü, zenginlerinin maddi ... Devamını Gör
yazim dili cok eylenceli