2016'da Dünyaya Dair Gerçekleşen Moralleri Tam Düzeltmese de Tebessüm Ettirecek 15 Olay
2016 yılı boyunca Trump'ın başkan seçilmesi, İngiltere'nin AB'den çıkalım oyu kullanması, küresel ısınmanın geri döndürülemeyecek seviyelere gelmesi, mülteci krizi, savaşlar ve daha nice karman çorman kötü olayın arasında yüzümüzü güldürecek şeyler de oldu. Yıl sonuna gelirken biraz da olsa evrene ve insanlığa olan inancımızı yerine getirebilecek haberleri sizler için Buzzfeed'den derledik.
1. Dünyanın yarısında savaşlar sona erdi.
Eylül ayında Kolombiya hükümeti, komunist FARC örgütü ile 52 yıldır sürdürdüğü savaşı sonlandırmak için bir anlaşma imzaladı.
Bu savaş Batı yarımkürede devam eden son savaştı ve artık Greenwich'in batısında herhangi bir savaş yok.
Elbette o kadar basit değil, Kolombiyalılar FARC barış anlaşmasını yapılan referandumda red etmişti. Fakat savaş yeniden başlamadı. 1980'li yıllarda Güney ve Orta Amerikayı kasıp kavuran savaş artık yerini barışa bıraktı. Bu barış anlaşması yüzmilyonlarca insan için yeni bir dönemin başlangıcı anlamına geliyor.
2. Küresel boyutta yaşam beklentisi süresi artık 1770 yılında olduğunun iki katından bile daha fazla.
1770 yılında dünyaya gelmiş bir çocuğun ortalama 30 yıl yaşaması beklenirdi. Bu yıl Dünya Sağlık Örgütü'nün yayınladığı ve bütün dünyayı kapsayan verilere göre 2015 yılında doğan bir çocuğun ömrü 71.4 yıl kadar olabilecek. Bunun yanısıra eğer zengin ülkede doğmuşsanız daha uzun yaşama şansınız olsa da, gelişmekte olan ülkelerde Batıya nazaran yaşam beklentisi çok daha fazla artış gösterdi.
3. Ozon tabakasındaki delikler ilk defa iyileşme belirtisi gösterdi.
Bundan 30 yıl önce, ozon tabakasında insanlığın yarattığı kirlilik yüzünden bir deliğin oluştuğu fark edilmişti. Öte yandan dünya genelinde ozon tabakasında delinmeye yol açan kimyasalların yasaklanmasıyla birlikte iyiye doğru bir gidişat meydana geldi. Bu yıl, tarihte ilk defa, bilim insanları ozon tabakasının kendi kendini iyileştirdiğini gözlemledi. Delik elbette hala çok büyük; Kuzey Amerika kıtası kadar ve tamamen yok olması onlarca yıl sürecek. Yine de küçülüyor olması harika haber!
4. Sri Lanka sıtma ile olan savaşını kazandı!
20. yüzyılda Sri Lanka sıtma hastalığının en çok etkilediği ülkelerden biri oldu. 1911 yılında 1.5 milyon vaka bu sivrisinek ile bulaşan hastalığa yakalandı. Fakat ülkenin sıtma ile savaşı yüzyılın ortasından itibaren başarılı sonuçlar getirmeye başladı. 2006 yılında yalnızca 1.000 hasta varken, 2012 yılında beri hiç sıtma vakasına rastlanılmadı.
Geçtiğimiz Eylül ayında ise Dünya Sağlık Örgütü Sri Lanka'yı tamamen sıtmadan arınmış bir ülke olarak deklare etti.
5. Bununla birlikte sıtma bütün dünya genelinde düşüşte!
Sıtma (malarya) vakalrında ölümle sonuçlanan durumlar 2000 ile 2015 arasında %66 oranında artış gösterdi. Fakat bu yıl Ağustos ayında Dünya Sağlık Örgütü sub-Sahara Afrikasında ölümün en önde gelen sebebinin artık sıtma olmadığını açıkladı.
Bunun en önemli sebebi ise bilim insanları, sağlık görevlileri, hükümetler ve yere kişiler tarafından yapılan kampanyalar sonucunda, cibinlik kullanımının %2'den %70'lere kadar çıkmasıydı.
6. Komik kuş 'kakapo' artık türü yok olmayla karşı karşıya hayvan satütüsünde değil.
Kakapo Yeni Zelanda'ya has, uçamayan ve durmadan ağaçlardan düşen oldukça komik bir papağan türü. 1970'li yıllarda kakapolar türleri yok olma tehlikesi ile karşı karşıya idi, toplam nüfusları yalnızca 18 tane ile sınırlıydı. Bununla birlikte bu 18 tanenin hepsinin erkek cinsi olduğu biliniyordu.
O günde bu yana birkaç adet dişi kuş bulundu ve 2016 kakapo için harika bir yıl oldu. Sayıları %28 artan bu kuşlardan artık gezegenimiz üzerinde 157 adet var.
7. Dünyada çeştili sebeplerden hayatını kaybeden çocukların sayısı giderek azalmakta.
Dünya Sağlık Örgütü bu yıl, 2015 yılında dünya çapında 5 yaşından küçük toplam 5.9 milyon çocuğun hayatını kaybettiğini bildirdi. Evet bu rakam gerekten çok trajik ama dünya için aslında bir yandan da zafer.
Bu rakam her yenidoğan 1000 bebekte 43 ölüm olduğunu anlatıyor. 1990 yılında yenidoğan 1000 bebekten 91'i 5 yaşına gelmeden ölüyordu. Bu da şu anlama geliyor, 2000 yılında beri bu ortalamaya göre hayatını kaybetmesi beklenen 48 milyon çocuk ölmedi ve yaşıyor. Bu gelişme özellikle Afrika kıtasında büyük bir ilerlemeye işaret.
8. ABD'de meydana gelen silahla yaralama ve öldürme suçları tarihin en düşük seviyesini yaşıyor.
ABD'de silahlı öldürme suçları elbette yüksek oranlarda sürmeye devam ediyor. Charleston ve Orlando saldırıları gibi toplu saldırılar oldukça sıklaşmış gibi. Fakat genel olarak silahlı saldırılarda bir düşüş gözlendi.
Bu yıl ABD'de silahlı cinayete kurban gidenlerin sayısı 12.000'den biraz fazla. Geçtiğimiz yıllara bakıldığında pek bir değişiklik olmasa da, 1993 ve 2014 yılları arasında silahla işlenen cinayet suçu 100.000 kişide 7'den 3.8'e olarak bir düşüş yaşandı.
9. Kunduzlar İskoçya'ya geri döndü ve keyifleri de yerinde.
Bu yıl kunduz, 300 yıl önce ülkeden tamamen silinmiş olmasının ardından ilk kez İskoçya'nın yerli hayvan türü olarak yeniden deklare edildi.
2009 yılında hükümet gözetimi ve ruhsatı altında 3 adet kunduz ailesi ülkeye getirildi, daha fazla sayıda kunduz yasa dışı yollarla ülkeye salındı ya da özel kolleksiyonlardan doğaya kaçtı. İskoçya şimdi 250 kunduza ev sahipliği yapıyor.
10. AIDS ölümlerine dair rakamlar ciddi anlamda düşüş gösteriyor.
BM'ye göre bu yıl HIV/AIDS ölümleri 2005 yılında yaptıkları zirveden %45 daha az sayıda meydana geldi. HIV dünyada hala en ölümcül bulaşıcı hastalık ve 2015 yılında dünya genelinde 1.1 milyon kişinin ölümüne sebep oldu.
Ama bu rakam bir önceki yıla göre 100.000 kişi daha az. Hatta 2009 yılına göre %25 daha az. Dünya Sağlık Örgütüne göre AIDS için antiretroviral tedaviler 2000 ve 2014 yılları arasında 7.8 milyon hayat kurtardı.
11. Dünya'da çok daha az sayıda insan açlıktan ölüyor. Aslında bakarsanız obezite rakamları düşük kilolu rakamlarından daha fazla.
Mart ayında yayınlanan bir araştırmaya göre, BMI'i 30'un üzerinde olan kişilerin sayısının 18.5'in altında olan kişilerin sayısından daha çok olduğu ortaya çıktı. Yani tıbbi olarak bakıldığı zaman obez kişilerin sayısı gereken ağırlığın altında olan kişilerin sayısından çok.
Bu halk sağlığı bakımından çok da iyi bir haber olmasa da, insanların ulaşabildiği daha çok yiyecek olması ve daha az kişinin açlıktan hayatını ya da sağlığını kaybediyor olması anlamına geliyor. Kişi başında düşen yiyecek miktarı 1960'lardan bu yana, dünya nüfusu iki katına çıkmış olsa bile %25 artış gösterdi.
12. Dünya tarihinin en yüksek 'eğitim alan çocuk' rakamları ile karşı karşıyayız.
Ocak ayında yayınlanan bir çalışmaya göre, dünya tarihinin en yüksek eğitim alma seviyesine ulaşıldı. 1950 yılında çocuk nüfusunun yarısı ilkokul eğitimi alırken yalnızca %12 ortaokula kadar gelebiliyordu. 2010 yılında ise %99 ilkokula, %74 ise ortaokula gidiyordu.
Bu rakamlar kız çocuklar için ise çok daha iç karartıcıydı. 1940 yılında kız çocuk nüfusunun yalnızca %7'si ilkokula gidebildi. 2010 yılında ise bu rakam yine erkeklerden düşük olsa da %72'yi gördü.
Bu önemli bir veri çünkü ülkenin eğitim seviyesi doğrudan ekonomik gelişimi ve demokrasi seviyesiyle ilgili bir konu. Kız çocuklarının eğitime daha çok katılması demek aynı zamanda çocuk ölümlerinin de düşük kalmasıyla doğru orantılı. Eğitimin kadınlarda yüksek olması, kadınların daha az sayıda çocuk sahibi olmasında büyük bir etken, bu yüzden dünyada nüfusun aşırı artışı yine bu yıl düşük oranlar kaydetti.
13. Karbon salınımı seviyesinin artışı bütün dünya genelinde durduruldu.
2000'li yıllardan beri her yıl %3.5 artış gösteren karbon emisyon seviyeleri son iki yıldır sabit duruyor.
Bu yenilenebilir enerji kullanımı ve kömür ve petrol kullanımındaki artışın yavaşlamasının bir sonucu olarak değerlendiriliyor. Bizler hala atmosferimize çok miktarda karbon dioksit ve diğer sera gazları salınımına sebep oluyoruz. Ama eğer iyimser bakacak olursak, eğer şu anda bir doruk noktası görüyorsak, belki salınım yavaş yavaş düşmeye de başlayacak.
14. İsrail'in yaptığı geniş tuzlu su arıtma projeleri sayesinde dünyanın en kurak alanlarından birinde artık ucuz su bulmak mümkün.
2008 yılında İsrail çok ciddi bir kuraklığın eşiğine geldi. İsrail bir çölde kurulmuş ve komşularıyla pek de iyi geçinmeyen bir ülke olduğu için su bulmak da ziyadesiyle zordu.
Bu yüzden hükümet tuzlu su artıma teknolojilerine yatırım yaptı.
Artık İsrail kullandığı suyun %55'ini deniz suyundan elde ediyor, bu hem ucuz hem de etkili bir yöntem. O kadar etkili ki, İsrail ve Ürdün birlikte Kızıl Deniz'in üzerinde bir arıtma tesisi kurmayı ve her iki ülke artı Filistin için su kaynağı oluşturmayı planlıyor. Geri kalan deniz suyu ise ölmekte olan Lut Gölü'nü yeniden canlandırada kullanılabilecek.
Ayrıca iklim değişikliği sürdükçe dünyada su için savaşlar meydana gelmesi bekleniyor ama İsrail kendi krizini çözmüş durumda.
15. Ve son olarak en mutlu haberlerimizden biri! Planet Earth belgeselinde şehrin ışıkları yüzünden kafaları karışan bebek caretta carettalar denizin aksi yönüne doğru gidiyordu hatırlıyor musunuz?
Şehirden gelen ışıkları ay ışığı zannederek yumurtadan çıkar çıkmaz yanlış taraf doğru ilerleyen ve bazen de yengeçlere yem olan caretta carettalar hepimizin gözlerini yaşartmıştı.
Ama iyi haber BBC ekibinden geldi çünkü çekimler sırasında gördükleri bütün canlı caretta bebeklerine yardımcı olup suya kadar götürdükleri ortaya çıktı. Bunun yanında bu yenidoğan deniz kaplumbağası türüne yardımcı olan başka hayvan hakları örgütleri de bulunuyor.
Umarız Karayipler'in Barbados adasında yaşanan bu soruna çok daha kalıcı bir çözüm getirilebilir.
Yorum Yazın
Çocuklar ve hayvanlara bir şey olmasın.
iyiymiş ben sonumuzun umutsuz olduğunu düşünmüşdün sanırsam mum işığı kadar bile olsa bala umut var
bakınız bardağa dolu tarafından bakmak