Yabancı Devletlere Tanınan Ayrıcalık: Kapitülasyon Nedir?
İki farklı devlet arasında verilen ayrıcalıklara kapitülasyon denmektedir. Kapitülasyon iki devlet arasındaki ilişkileri güçlendirmek ve yaşamı daha kolay bir hale getirmek için verilmektedir. Ancak bazı durumlarda bu imtiyazlar tehlikeli hale gelebilmektedir.
Osmanlı Devleti'nde ‘imtiyazat-ı ecnebiyye’ olarak isimlendirilen kapitülasyonlar ilk olarak I. Murat yani Hüdavendigar döneminde verilmiştir. Hüdavendigar'ın ardından Fatih Sultan Mehmet ve Kanuni Sultan Süleyman ile ayrıcalıklar devam etmiştir.
Kapitülasyon Nedir?
Kapitülasyon iki farklı devletin birbirine ya da bir tanesinin diğerine sözleşme ile ekonomik ve sosyal ayrıcalıklar tanımasına denmektedir. Fransız kökenli bir kelime olan kapitülasyon, belirlenen sürede ya da sürekli olarak kazanılan hak, ayrıcalık anlamına gelir. Türk Dil Kurumu kapitülasyon kelimesini 'bir ülkede, yurttaşların zararına olarak, yabancılara verilen ayrıcalık hakları' olarak tanımlamaktadır.
Osmanlı Devleti'nde Verilen İlk Kapitülasyon Nedir?
Osmanlı Devleti'nin gerilemesindeki hatta çökmesindeki en önemli faktörlerden biri yabancı devletlere verilen imtiyazlardır. Osmanlı Devleti'nin yabancı devletlere verdiği ayrıcalıklar onların daha fazlasına sahip olma çabasını doğurmuş ve Osmanlı Devleti de istenen kapitülasyonları yabancı devletlere vermek durumunda kalmıştır.
Osmanlı Döneminde verilen ilk kapitülasyon I. Mahmud döneminde Ragusa Cumhuriyeti'ne verilmiştir. Ardından ise Fatih Sultan Mehmet Venedik'e imtiyaz sağlamıştır. Ancak Kanuni Sultan Süleyman'ın Fransızlara verdiği ayrıcalık gerçek anlamda verilen ilk kapitülasyondur. Fransızlara pek çok imtiyaz sağlanmıştır. Bu imtiyazlardan en önemlilerini şu şekilde sıralayabiliriz:
Osmanlı topraklarında yer alan tüm limanlardan Fransız gemileri rahat bir şekilde geçebilecek.
Osmanlı Devleti'nin sınırları içerisinde vefat eden Fransız tüccarlarının malları Fransa'daki yakınlarına bırakılacak.
Osmanlı Devleti'ndeki tüm Katolikler rahat bir şekilde ibadetlerini yapabilecek.
Fransız konsolosluğundaki kişiler Fransızların sorunlarını çözebilecek.
Fransa'ya bu kapitülasyonların verilmesinin ardından 1580 yılında İngiltere; 1612 yılında da Hollanda'ya imtiyaz verilmiştir.
Osmanlı Devleti'nde Kapitülasyonları Hangi Padişah Sürekli Hale Getirdi?
Osmanlı Devleti'nde kapitülasyonlar belirli bir zaman içinde verilmekteydi. Ancak I. Mahmud Dönemi'nde Fransa'ya verilen imtiyazlar sürekli hale getirilmiş hatta tahttaki padişah değişse dahi bu imtiyazlar devam etmesine yönelik karar alınmıştır.
Fransa'ya verilen bu imtiyazların nedenine gelecek olursak, Rusya ve Osmanlı; Avusturya ve Osmanlı arasında imzalanan Belgrad Antlaşması'nda Fransa'nın arabulucu devlet olarak Osmanlı Devleti'ne yardım etmesi sonucunda bu ayrıcalıklar verilmiştir.
Yorum Yazın