Türklerin Vazgeçilmez Lezzeti Olan ve Orta Asya'dan Uzak Doğu'ya Kadar Uzanan Mantının Tarihçesi
Türklerin Vazgeçilmez Lezzeti Olan ve Orta Asya'dan Uzak Doğu'ya Kadar Uzanan Mantının Tarihçesi
14.12.2022 - 09:07
Mantı yerken hiç bu lezzetin nereden geldiğini düşündünüz mü Ülkemizde Kayseri'nin göz bebeği olan mantının kökeni aslında Orta Asya'ya kadar uzanıyor.
Mantı, çeşitli baharatlarla harmanlanan kıymanın, küçük hamur parçalarının içine konulmasıyla ve bu hamur parçalarının suda haşlanmasıyla yapılan bir tür yemektir. Bol sarımsaklı ve yoğurtlu haliyle harika bir yiyecektir.
Türk mutfağının olduğu kadar diğer Orta Asya mutfaklarının da bir parçasıdır mantı. Eski SSCB ülkelerinde, Afganistan, Balkanlar, Kuzeybatı Çin ve Pakistan'ın Peşaver şehrinde oldukça popülerdir. Ünü Uzak Doğu'ya kadar yayılmıştır.
Çinliler mantıya "mantou" demektedir. Mantou terimi Jin Hanedanlığı'nın (266-420) tarihi kayıtlarında görülür ve benzer gıdalar daha önceki dönemlerde de üretilip tüketilmiştir. Moğollar ise mantıya "manta" demiştir.
Genel olarak tarihte, tarifin Türk ve Moğol halkları tarafından Anadolu'daki İpek Yolu boyunca Orta Asya'dan taşındığı konusunda anlaşma var. Tarihçiler hareket halindeki Türk ve Moğol atlılarının bir kamp ateşi üzerinde hızla kaynatılabilecek dondurulmuş veya kurutulmuş mantı taşımış olduklarını dile getiriyor.
Ermeni bir araştırmacıya göre ise mantı ilk olarak 13. yüzyılda Ermeniler ve Moğollar arasındaki kültürel etkileşimin bir sonucu olarak Ermenistan'a ulaştı. Tatarlar ise modern Türkiye'nin Kayseri bölgesine yerleştiğinde, bölge mantı ile tanındı. Ayrıca mantının Moğollar aracılığıyla Kore'ye kadar gittiği de bilinmekte.
Osmanlı mutfağındaki en eski yazılı mantı tarifi 15. yüzyılda Muhammed bin Mahmud Şirvani tarafından yazılmış Kitâbü't-Tabîh kitabında yer almaktadır.
Şirvani'nin kitabında geçen tarifte, kuzu kıymaları ve ezilmiş nohutlar bir hamurun içine doldurulduktan sonra yemeğe tarçın ve sirke ilave edilmektedir. Sumakla süslenen yemeğin, günümüzdeki mantılar gibi sarımsaklı yoğurt sosuyla servis edildiği yazmaktadır.
Orta Asya mutfaklarındaki mantı ise genellikle daha büyüktür. Kaynamış suda pişirilerek hazırlanır. Kazak ve Kırgız mutfağında, mantının dolgusu kuzu, sığır veya at eti ile doldurulur. Sokak yemeği olarak satıldığında, mantının üzerine kırmızı biber tozu serpilir.
Özbek ve Tacik mutfaklarında, mantı genellikle kuzu, sığır eti, lahana, patates veya balkabağı malzemelerinden biri kullanılarak yapılır. Sirke ve biber tozunu karıştırarak yapılan bir sos da yaygındır.
Bugün Anadolu'nun her yerinde çok farklı çeşitleri yapılan mantı Kayseri ile özdeşleşmiştir. Ancak diğer bölgelerimizde de farklı isimlerle yapılmaktadır. Bartın pirinçli mantısı, Hatay şişperek çorbası, Çorum kuru mantısı, Konya kıtırlı mantı, Alaşehir kapaması, Antep börek çorbası sayısız mantı tariflerimizden birisidir.
Siz mantıyı nasıl hazırlıyorsunuz? Yorumlarınızı bekliyorum.
Yorum Yazın