Şimdiye Kadar Kaydedilen En Büyük Güneş Fırtınası Carrington Olayı Bugün Gerçekleşseydi Neler Olurdu?
1859'da İngiliz astronom Richard Carrington, Güneş'in yüzeyinde beyaz bir ışık patlaması gördü. Bu, bilim insanlarının bugün Carrington Olayı dediği şimdiye kadar kaydedilen en büyük güneş fırtınasıydı. Bu olay Kanada'dan Avustralya'ya her yerde, hem kutupların hem de ekvatorun yakınlarında gökyüzünde haftalarca görülebilen olağanüstü auroralar yarattı. Biz de bu yazımızda bu konudan bahsediyoruz.
Carrington Olayı çok önceden yaşanmış tarihi bir olay gibi gelse de, insanlığın elektriğe çok daha fazla bağımlı olduğu günümüzde, Carrington Olayı kadar kuvvetli bir fırtınanın gezegenimize vurması endişesi oldukça fazla.
Londra'nın dışındaki Redhill kasabasında, Carrington güneş üzerindeki güneş lekeleri olarak bilinen bir grup koyu lekeyi araştırırken, daha sonra "yaklaşık beş dakika süren tekil bir ışık patlaması" olarak tanımladığı şeyi tespit etti.
Bu, şimdiye kadar görülen ve rapor edilen ilk güneş patlamasıydı. Londra'daki Kew Gözlemevi'ndeki manyetik sensörler, o yıl 28 Ağustos ile 7 Eylül arasında, özellikle 28 Ağustos ve 2 Eylül'de, Dünya'da olağanüstü manyetik problemler tespit etti. Bunlar son 160 yılın en yoğun ve güçlü aurolarıydı.
1859 tarihli Weekly West gazetesinde yer alan bir habere göre, renkli görüntüler o kadar parlaktı ki Rocky Dağları'ndaki altın madencileri, bulutlu bir sabahta güneşin doğduğunu düşünerek yerel saatle 1'de uyanıp kahve ve pastırma yapmaya başladılar.
Kuzey ve Güney Işıkları genellikle gezegenin kutuplarına yakın görünürler. Ancak Carrington Olayı sırasında insanlar, Küba, Jamaika ve Panama dahil olmak üzere tropik bölgelerde de auroralara tanık oldular.
Bu sırada telgraf hatları "havadaki aşırı elektrik bolluğu" sayesinde pillerin yardımı olmadan New York'tan Pittsburgh'a mesajlar gönderebiliyordu.
Paris'teki telgraf makinelerinden kıvılcımlar uçtu ve Washington DC'deki telgraf operatörü Frederick Royce, onu 'bir anda sersemleten çok şiddetli bir elektrik çarpması' yaşadığını bildirdi. Royce 'Birkaç adım ötede oturan yaşlı bir adam alnımdan bir ateş kıvılcımı çıktığını gördüğünü söyledi' dedi. Sonuç olarak, Carrington Olayı Amerika Birleşik Devletleri'ndeki telgraf istasyonlarının neredeyse yarısını etkiledi.
Carrington Olayı'na ne sebep oldu?
İskoçya'daki Glasgow Üniversitesi'nde güneş fizikçisi olan Hugh Hudson, yıldızımızda biriken manyetik enerji aniden serbest kaldığında güneş patlamaları gerçekleştiğini fark etti. Güneş patlamalarına genellikle koronal kütle atımları da eşlik etmektedir. Bu püskürmeler, saatte milyonlarca km hızla dışarı itilebilen milyarlarca ton plazma - elektrik yüklü parçacık bulutları - içerebilir.
Hudson'ın 2021 araştırması, Carrington parlamasından gelen radyasyonun yaklaşık 4 X 10^32 erg enerji taşıdığını, yani yaklaşık 10 milyar adet 1 megatonluk nükleer bomba kadar olduğunu tahmin ediyor.
Ayrıca olayın koronal kütle atımının yaklaşık 3 X 10^32 erg kinetik enerji taşıdığını tahmin ediyor. Hudson, çalışmasında Carrington Olayının Dünya üzerinde jeomanyetik bir fırtınayı tetiklediğini belirtiyor. Patlama muhtemelen gezegenimize doğru yüksek hızlı ve aşırı ısıtılmış plazma bulutları fırlattı. Bu tür patlamalar Dünya'nın manyetosferine çarptığında ise plazma gezegenin manyetik alan çizgileriyle etkileşime girer ve Dünya atmosferindeki moleküllere çarparak auroralara neden olur.
Peki Carrington Olayı bugün yaşansaydı neler olurdu?
Dünya, Carrington Olayı meydana geldiğinde olduğundan çok daha fazla elektriğe bağımlı hale geldi. Benzer şekilde güçlü bir güneş patlaması Dünya'ya doğru patlasaydı, benzeri görülmemiş bir hasara neden olabilirdi. Örneğin, İngiliz sigorta devi Lloyd's of London'ın 2013 yılında yaptığı bir araştırma, Carrington düzeyindeki bir olaydan kaynaklanan elektrik kesintilerinin yalnızca Kuzey Amerika enerji endüstrisi için 2,6 trilyon dolara varan zarara yol açabileceğini tahmin ediyor. Çalışma ayrıca böyle bir olayın, aynı anda değiştirilmesi zor olan birden fazla ekstra yüksek voltajlı transformatöre zarar verebileceğinden, yıllarca süren küresel elektrik kesintilerinin meydana gelebileceğini de ortaya koyuyor. Bu da finansal piyasalarda, bankacılıkta, telekomünikasyonda, ticari işlemlerde, acil durum ve hastane hizmetlerinde, su, yakıt ve gıda taşımacılığında çok büyük aksaklıklara neden olabilir.
Yaşanacak ekonomik zarar akıl almaz boyutlarda olurdu.
Benzer şekilde Space Weather dergisinde 2017 yılında yapılan bir araştırma, ABD nüfusunun %66'sını etkileyen en aşırı elektrik kesintisi senaryosunda, günlük yerel ekonomik kaybın toplam 50 milyar dolar kadar olabileceğini buldu. Buna karşılık, bu varsayımsal fırtına yalnızca ABD nüfusunun %8'ine ev sahipliği yapan aşırı kuzey eyaletlerini etkileseydi, günlük ekonomik kayıp ancak 6,2 milyar dolara ulaşabilirdi. Carrington Olayı'nın güçlü olmasına karşılık, 'o zamandan beri benzer olaylar gördük' diyor Hudson. Örneğin, 2003 yılındaki Cadılar Bayramı güneş patlamalarından ikisi, Carrington Olayı ile karşılaştırılabilir miktarda enerji yaymış olabilir.
Bunlara ek olarak Hudson, Carrington Olayı seviyesinde bir güneş patlamasının insanlık için o kadar da büyük bir tehdit oluşturmadığını söylüyor.
Yine de bugün Dünya'yı vurabilecek bir Carrington Olayı, 'özellikle uzaydaki insan faaliyetleri üzerinde önemli etkilere sahip olacaktır' diyor Hudson. 'Böyle bir olay için çok fazla pratiğimiz yok çünkü uzayda bulunan varlıklarımız henüz bu büyüklükte bir olaya maruz kalmadı.' şeklinde sözlerine devam ediyor.
Bir sonraki Carrington Olayı ne zaman gerçekleşecek?
Verileri analiz eden 2021 çalışmaları, Carrington Olayından yaklaşık 10 kat daha enerjik süper parlamaların yaklaşık 3 bin yılda bir meydana gelebileceğini ve yaklaşık her 6 bin yılda bir Carrington Olayından 100 kat daha enerjik 'süper patlamaların' meydana gelebileceğini ileri sürüyor.
Siz bu konu hakkına ne düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım!
Yorum Yazın
Geldi iki gözümün çiçeği :) sen onedionun aydınlık ve çağdaş yüzüsün dostum… Konuyla ilgili olarak eğer bugün gerçekleşse kesinlikle sadece finans sektörü bu... Devamını Gör