Kabiledeki Gelir Eşitsizliğinin Bir Anda Yok Olduğu Kızılderili Bayramı: Potlaç
İlkel Kızılderililerin bayram olarak düzenlediği potlaç törenleri, ilerleyen senelerde ilginç bir adeti beraberinde getirdi. İlkel dönemden modern döneme geçiş yapan ve biraz da değişen bu törenler, eski çağlarda toplumsal adaleti ve eşitliği sağlamak için bire bir görünüyor diyebiliriz. Günümüzde uygulanması ise büyük bir maddi külfete sebebiyet verebilir.
İşte eski Türk kavimleri tarafından da uygulanan ve Kızılderili bayramı olarak bilinen; potlaç...
1. Şinok dilinde hem beslemek, hem de tüketmek anlamına gelen Potlaç, Kızılderililer tarafından ortaya çıkarılmış bir nevi bayram.
2. Kabilenin yaşadığı sıkıntıların atlatıldığı ve herkesin eğlendiği bu bayramda, amaçlardan bir tanesi de kabile içindeki eşitsizliklerin önlenmesi.
3. Bu nedenle kabilenin neredeyse bütün varlıkları kabile meydanında bir araya toplanıyor.
4. Geleneksel danslarla birlikte başlayan Potlaç, meydanda toplanan malzemelerin yenilmesiyle devam ediyor.
5. Kabilenin tüm üyeleri yaklaşık 1 ay kadar süren Potlaç sırasında sınırsız yiyecek, içecek sahibi oluyor.
6. Tabii ki Kızılderili bayramlarında dansın olmaması kabul edilemez bir durum. Bu nedenle bayram boyunca her gün dans gösterileri gerçekleşiyor.
7. Bir nevi imece olarak değerlendirilebilecek Potlaç törenleri, kabile içindeki eşitliğin sağlanması noktasında büyük bir öneme sahip.
8. Potlaç sayesinde kabile içinde ortaya çıkan gelir adaletsizliği her sene düzenli olarak sıfırlanıyor.
9. Kabilenin en zengini bile, bir sene içinde kabilenin en yoksulu ile aynı statüye sahip oluyor.
10. Potlaç sırasında toplanan malzemeler kabilenin yaşlıları tarafından kabile üyelerine eşit olarak dağıtılıyor.
11. Dağıtımın eşit olması ise burada kilit nokta olarak karşımıza çıkıyor.
12. Dağıtılamayan veya tüketilemeyen malzemeler ise bir araya toplanarak yakılıyor.
13. İsraf olarak nitelendirebileceğiniz bu durum aslında yeniden çalışmanın gerekliliğini ortaya koyuyor.
14. Ve ayrıca geriye kalan malzemeyi bir kişinin ya da belirli bir zümrenin almaması sağlanarak sosyal statü tam anlamıyla eşitleniyor.
15. İlkel Kızılderili kabilelerinde bu şekilde işleyen potlaç, kabile yaşamının sona ermesinden sonra Kızılderili soyundan gelenler tarafından devam ettiriliyor.
Fakat ilkel potlaç törenlerinden farklı olarak özel günlerde, aile bireylerine yeni kişilerin katılmasında veya cenaze törenlerinde gerçekleştirilen törenlerde, potlaça davet edilen aile verilen hediyeleri kabul etmek zorunda oluyor. Hediyeler kabul edilmediği takdirde bu durum potlaç ziyafetini veren ve tüm varlığını misafirlerine sunan aileye saygısızlık olarak nitelendiriliyor.
16. Potlaç ziyafetine, dağıtımına davet edilen her aile ise yeni bir potlaç düzenlemek zorunda oluyor.
Bir potlaça davet edilip katıldıktan sonra potlaç düzenlememek ise büyük bir saygı kaybına neden oluyor.
17. Ayrıca potlaç düzenleyen aile ne kadar çok eşya dağıtır, ne kadar çok mal varlığı kaybederse o kadar çok onur sahibi oluyor.
18. yüzyıl ve 19. yüzyılın ortalarında gerçekleştirilen bazı potlaç törenlerinde evlerin dahi yakıldığı iddia ediliyor.
18. 1885 yılında Kanada tarafından yasaklanan potlaç törenleri, Kızılderili soyundan gelenler tarafından nadir de olsa halen daha devam ettiriliyor.
Fotoğrafta 1900'lü yılların ortalarında yapılan bir potlaç töreni görüyoruz.
19. Eski Türk kavimlerinde de görülen Potlaç, kağan tarafından savaş ganimetlerinden ve üretimlerden arttırılan kaynakların halka dağıtılması olarak gerçekleşiyordu.
Bu törende de kağan ve eşi kıyafetleri hariç tüm mal varlıklarını halka dağıtırdı. Kızılderililerde olduğu gibi eğlencelerin düzenlendiği törende gelir eşitsizliği tam anlamıyla ortadan kaldırılırdı.