Freedom House: 'Türkiye'de Basın Özgür Değil'

Freedom House'un Basın Özgürlüğü Raporu'nda Türkiye geçen yılki gibi 'özgür değil' kategorisinde sınıflandırıldı. 2014’ün tüm dünyada gazetecilik için son on yıldaki en kötü yıl olduğu belirtilen raporda Türkiye'de 63 puandan 65 puana geriledi, 199 ülkede 142. sırada yer aldı.

Freedom House Dünya Basın Özgürlüğü 2015 Raporu’nu yayınladı. Raporda Türkiye hala “Özgür değil” kategorisinde yer alıyor.

Raporda Türkiye geçtiğimiz yıl 15 yılın ardından yeniden girdiği “Özgür değil” kategorisinde kalmaya devam etti. Ancak skorlamada ve küresel sıralamada gerileyen Türkiye, skorlamada 63’ten 65’e gerileyen Türkiye dünya sıralamasında 199 ülke arasında 142. sırada yer aldı. Türkiye Avrupa ülkeleri arasında da basın özgürlüğü sıralamasında en sonda yer aldı.

28 sayfalık raporun proje yöneticisi Jennifer Dunham 2014’te gazetecilerin her taraftan baskıya maruz kaldığını belirterek hükümetlerin güvenlik ve terörle mücadele yasalarıyla eleştirel sesleri susturduğunu ifade etti.

“Militan gruplar, suç çetelerinin artan utanmaz taktiklerle gazetecilerin gözünü korkutuyor, medya sahipleri kendi siyasi ya da iş ilişkilerine hizmet edecek şekilde haber içeriklerini manipüle ediyorlar.”

Basın özgürlüğünün dünya çapında son 10 yıldaki en düşük seviyeye gerilediğini vurgulayan rapor bu düşüşün temel sebebinin genellikle ulusal güvenlik temelinde olan yasaların medyaya karşı kullanılması, bu şekilde yerel ve yabancı gazetecilerin bir ülkeden özgürce haber yapmalarının, hatta bazen bu ülkelere ulaşmalarının engellenmesi olduğu ifade edildi. Rapor bazı bölgelerin gazeteciler için “ulaşılmaz” hale geldiğini vurguladı.

Son yılın en kötü gelişmelerinden birinin de demokratik devletlerin, otoriteryen rejim ve militan gruplarla boy ölçüşebilecek şiddette propagandaları olduğunu söyleyen Dunham “Dürüst, objektif gazeteciliği ve ifade özgürlüğünü teşvik etmek yerine demokrasilerin sansüre ve kendi propagandalarına başvurması şeklinde bir tehdit söz konusu” dedi.

Raporda Türkiye ile ilgili yer alan değerlendirmeler şu şekilde:

* Türkiye’nin skoru yasal değişiklikler ve devletin ekonomik teşvik tedbirleri ve yıldırmasıyla 62’den 65’e geriledi. Yeni yasalarla gazetecilerin ulusal güvenlik konularında haber yapmalarını kısıtlanıyor, istihbarat servisini güçlendiriliyor, internet içerikleri engelleniyor.

* Hükümet, TİB’in mahkeme kararı olmaksızın internet sitelerini engelleme yetkisini tekrar tekrar genişletti.

* MİT yasasıyla MİT hakkında haber yapmak suç haline getirildi.

* Türkiye ve Ekvador gibi ülkelerde siyasi liderler, medya sahiplerine baskıyla iktidar partisinin yararı doğrultusunda bir medya sektörü oluşturarak bir zamanlar bağımsız olan yayınları “ehlileştirme” gayretinde.

Türkiye mahkemeleri ve düzenleyici kurumların, kamu çıkarını ilgilendiren konularda haber yapılmasını engelleyen bazı yasaklamalar getirdiği ifade edilen raporda “Şubat ayında, MİT’in Suriye’ye yapılan silah sevkıyatlarındaki rolüne ilişkin iddialar hakkındaki haberlere yayın yasağı konuldu. 

Mart ayında Dışişleri Bakanlığında yapılan bir milli güvenlik toplantısının basına sızan ses kayıtları ile ilgili yayın yasağı getirildi. Mayıs ayında, Soma yakınında yaşanan maden kazası sonrasında, yayınların yapılmasından kaçınılması uyarısı yapıldı. 

Hükümet yanlısı medya bu uyarıyı o derece geniş kapsamlı bir şekilde uygulamıştır ki ülkenin yaşadığı ve 301 kişinin ölümüne yol açan aynı zamanda sektördeki güvenlik önlemlerinin yeterliliği hakkında ciddi soru işaretleri yaratan- en büyük madencilik facialarından biri pek çok ana akım medya kuruluşunda yer almadı. Kasım ayında ise, başkentteki bir başka mahkeme, dört bakana yönelik yolsuzluk suçlamaları hakkındaki Meclis araştırmasına ilişkin daha önce örneği görülmemiş bir yayın yasağı getirdi.” denildi. 

“Özellikle 2013 ve 2014 yıllarında basına sızan belgeler ve telefon dinlemeleri, hükümetin kendisine sadık bir medya yaratmak yönündeki çabalarının kapsamını gözler önüne sermiştir” denilen raporda Cumhurbaşkanı Erdoğan ile bazı basın kuruluşlarının yöneticileri arasındaki telefon konuşmaları hatırlatıldı.

Rapordaki diğer değerlendirmeler de özetle şu şekilde:

* Küresel basın özgürlüğü 2014’te son on yılın en düşük seviyesine geriledi. 199 ülkeden 63’ü “özgür”, 71’i “kısmen özgür” ve 65’i “özgür değil” kategorisinde yer aldı.

* Dünyada her 7 kişiden 1’i basının özgür olduğu bir ülkede yaşıyor.

 * Küçük bir ilerlemenin kaydedildiği Sahraaltı Afrikası dışında tüm bölgelerde basın özgürlüğü geriledi. En büyük gerileme Avrasya bölgesinde görüldü.

* Geçmişinde demokratik pratikler olan çok sayıda ülke son beş yılda ciddi bozulmalar yaşadı. 2010’dan beri Yunanistan 2010’dan beri 21, Taylan 13, Ekvador 12, Türkiye 11, Hong Kong 9, Honduras 7, Macaristan 7 ve Sırbistan 7 puan geriledi.

* Belarus, Kırım, Küba, Ekvator Ginesi, Eritre, İran, Kuzey Kore, Suriye, Türkmenistan ve Özbekistan dünyanın basın özgürlüğü açısından en kötü puanına sahip olan ülke ve bölgeleri olarak yer aldı. Rusya işgali altındaki Kırım ilk defa bu raporda ayrı olarak listelendi.

Freedom House’ın Basın Özgürlüğü 2015 Raporu’na buradan ulaşabilirsiniz.

Kaynaklar: Bianet, Diken ve CHA