Elektronik Seçimlerin Seçim Güvenliği Açısından Getirdiği Artılar ve Eksiler Neler?
Türkiye, tarihinin en kritik seçimlerinden birine hazırlanıyor. 14 Mayıs’ta gerçekleştirilecek cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimleri öncesinde gündemin en sıcak konularından biri de seçim güvenliği. 2019 İstanbul Belediye Başkanlığı seçimlerinin iptal edilip yeniden yapılması ve 2017 referandum sürecindeki yaşanan elektrik kesintileri gibi olaylar, seçim sistemi konusunda halkın ilgili kurumlara güvenini önemli ölçüde azalttı. Seçim güvenliği açısından ülkenin bu kırılgan atmosferi, özellikle teknoloji çağında, Türkiye'nin neden daha dijital bir oy kullanma sistemini benimsemediği sorusunu gündeme getiriyor.
Türkiye 1946’dan beri yapılan seçimlerde sandıklı oy sistemini kullanıyor
Türkiye’nin çok partili siyasi hayata geçtiği yıl olan 1946’dan beri yapılan seçimlerde sandıklı oy sistemi kullanılıyor. Türkiye’nin yıllardır aşina olduğu bu sistemde vatandaşlar ikametgahlarının bulunduğu yerlere yakın eğitim kurumlarında oy kullanıyor, oylar da belirli merkezlerde sayılıyor. Seçimler, Yüksek Seçim Kurulu (YSK) tarafından düzenleniyor ve denetleniyor. Seçim günlerinde, sandıkların başında sandık kurulları görevlendiriliyor ve söz konusu kurullarda yer alan kişiler ilgili sandıklardaki oyların güvenliğinden sorumlu oluyor. Kolluk kuvvetleri ve gerektiği takdirde askeri birlikler de seçim güvenliğinin sağlanması için görevlendiriliyor. Ayrıca sandık başlarında siyasi partilerin temsilcileri de bulunuyor. Bu parti temsilcileri sandıklarındaki şikayetleri YSK’ya sunuyor. Ancak Türkiye’de özellikle de son yıllarda seçim süreçlerinde yaşanan olaylar ve demokratik olmayan hadiseler seçim sistemine olan güveni azaltıyor. Peki elektronik seçim tüm bu güven problemini ortadan kaldırabilir mi? Artıları ve eksileri neler?
Elektronik seçimler uzun yıllardır dünyanın farklı ülkelerinde kullanılıyor
Elektronik oy kullanma, oyların atılması, sayılması ve arşivlenmesi için dijital araçların kullanıldığı bir sistem olarak uzun zamandır dünyanın birçok ülkesinde kullanılıyor. Oy verenlerin nerede oy kullandığına bağlı olarak, iki şekilde yapılabiliyor: Oy verenlerin oy kullanma merkezlerinde elektronik cihazları kullandıkları yöntem olan yerinde elektronik oy kullanma ve oy verenlerin herhangi bir yerden (hatta yurt dışından bile) oy kullanabildikleri yöntem olan uzaktan elektronik oy kullanma. Elektronik oylama Avustralya, Kanada, Estonya, Fransa, Hollanda, Norveç, İspanya, İsviçre, İngiltere, ABD, Namibya, Finlandiya, Portekiz, Filipinler, Brezilya, Hindistan, Rusya ve Moğolistan gibi birçok ülkede kullanılırken, avantajları ve dezavantajları konusundaki tartışmalar devam ediyor.
Estonya’dan Kanada’ya e-seçim uygulamaları
Genel ve yerel seçimlerin yanı sıra 2014 ve 2019 yıllarında gerçekleştirilen Avrupa Parlamentosu Seçimlerinde de internet üzerinden oylama yöntemi ilk kez kullanıldı. Estonya’da 2021 yılından itibaren seçmen listeleri de elektronik olarak düzenleniyor. Ülkede bugün kullanılan oyların üçte biri internet üzerinden oylama yöntemiyle kullanılıyor. Bu doğrultuda, Estonya örneğinde internet üzerinden oylamanın başarılı olma nedenleri arasında; yaygın internet ağının varlığı, yasal düzenlemelerin getirdiği koruma, teknik altyapının varlığı ve destekleyici siyasi kültür olarak ifade ediliyor.
Kanada'daki federal seçimler geleneksel yöntemle başka bir ifadeyle kâğıt oy pusulasıyla gerçekleştiriliyor. Bununla birlikte; belediyelerin bazıları optik tarama ve DRE oy kullanma makinelerini de kullanmakta ve sınırlı sayıda bölgede internet oy hakkı bulunuyor. Elektronik oylama sadece belediye seçimleri düzeyinde olup federal düzeyde kullanılmıyor.
Elektronik oylama makineleri ilk olarak 1982'de Hindistan'da kullanıldı
Elektronik oylama makineleri ilk olarak 1982'de Hindistan'da kullanıldı, ancak daha sonraya kadar yaygın olarak kullanılmadılar. DRE oylama makinelerinin kısmen kabul edilmesi 1999 yılında gerçekleşti ve 2002 yılında elektronik oylama ülke çapında kabul edildi. Bu kapsamda, bütün seçim merkezlerinde elektronik oy sayma makinaları kullanılmakta ve bütün seçim süreci Hindistan Yüksek Seçim Kurulu tarafından denetleniyor.
Venezuela’da dokunmatik ekran DRE oylama makineleri ülke genelinde kullanılıyor. Bu makineler seçmen tarafından onaylanabilir bir kâğıt izi basabilme özelliğini de içeriyor. Oylama sonuçları, makineleri fiziksel olarak merkezi bir yere nakletmek yerine, elektronik olarak iletiliyor. Bununla birlikte; seçmenlerin birden fazla oy kullanmasının önlenebilmesi için seçmenlerin parmak izini algılayan bir aygıt da kullanılıyor. Elektronik seçimlerin seçim güvenliği açısından artılarını ve eksilerini Av. Görkem Gökçe şöyle değerlendiriyor:
“Kamu güvenini artıran elektronik seçimler geçersiz oy sorunu için de bir çözüm olabilir.”
“Elektronik oy verme sisteminin tercih edilmesinin temel sebepleri arasında: Seçim maliyetlerini azaltılması, seçim sürecinin her aşamasındaki hız ve verimin artırılmak istenmesi, seçimlerin sonuçlarının hızlı ve doğru tespit edilmesi ve duyurulmasını sağlamak, kamu güvenini artırmak ve demokratik katılımı sağlamak olarak sıralanabilir. Elektronik oylama yöntemlerinin tercih edilmesinde rol oynayan diğer önemli bir etken ise geçersiz oy sorunudur. Zira geleneksel oylama sisteminde geçersiz oyların siyasal dengeleri değiştirebilecek oranlara ulaşabilmektedir. Elektronik oylama yöntemleri seçmenin geçersiz oy kullanmasına imkân vermeyecek şekilde tasarlandığında geçersiz oy sorunu da ortadan kalkmış olacaktır. Bununla birlikte; elektronik oy verme sistemleri, farklı engelleri nedeniyle oy kullanmada dezavantajlı seçmenlere önemli kolaylıklar sağlayabilmektedir.”
Teknik sorunlar, hatalı kullanım ve sahtekarlık elektronik seçimlerin yaygınlaşmasının önündeki engeller
Elektronik oy verme sisteminin artıları kadar eksileri de önemli. Av. Görkem Gökçe, bu yöntemin sakıncalarını dört muhtemel senaryo dahilinde değerlendiriyor:
“İlki teknik sorunlar. Elektronik kayıt sisteminde oluşacak geçici veya kalıcı bir arıza neticesinde oylar eksik ya da hatalı kaydedebilir; oyların bir kısmı veya tamamı kaybolabilir.
Bir diğeri olan hatalı kullanımda ise şöyle durumlar olabilir: Sandık kurulları ve seçmenlerin yeterince bilgilendirilmemiş olması veya eğitilmemeleri sonucunda oyların kaydedilmesi ile ilgili çeşitli hatalar gündeme gelebilir. Örneğin, seçimden sonra oylar tutanağa geçirilmeden kısmen ya da tamamen silinmiş olabilir.
Bununla birlikte sistemin donanımı ve yazılımı kullanılan oyları seçmenin gördüğünden farklı şekilde kaydedecek şekilde tasarlanabilir ya da sistemdeki güvenlik açıkları neticesinde seçimin sonucu etkilenebilir. Bu doğrultuda belirtmek gerekir ki, manipülasyona en yatkın elektronik oylama yöntemi internet üzerinden gerçekleştirilen oylama yöntemidir. Zira, internet üzerinden oylama sistemleri genel olarak güvenlik açıklarından faydalanılması anlamında oldukça müsait sistemlerdir.
İnternet oylama sistemlerindeki güvenlik açıkları: Seçmenin oyunu kullandığı bilgisayar, ikincisi kullanılan oyların iletildiği ağ sistemi, üçüncüsü de kullanılan oyların saklandığı sunucular olarak sıralanabilir. Son olarak teknolojiye erişim sorunundan bahsedebiliriz. Herkesin kullanmada eşit olmadığı internet teknolojilerinin toplumlar arası eşitsizliğe ve dolayısıyla da herkes tarafından eşit bir şekilde kullanılamayacağı ileri sürülmektedir.”
'Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio'
Yorum Yazın
Bu elektronik sistemle ilgili de, eş dosttan vs. duyduklarımız var fakat burada söylemek olmaz. Yalnızca diyebileceğim tek şey; "Millet İttifakı mutlaka ama ... Devamını Gör
Türkiye henüz bu sisteme hazır değil ya özellikle bu dönemde
Bu sistemi Türkiye'ye isteyen muhalifte gram akıl yoktur,