Big Mac Endeksine Rakip Merci Endeksi: Restoranlardaki Mercimek Çorbası Fiyatının Yıllara Göre Değişimi
Big Mac Endeksi, 1986 yılında The Economist dergisi tarafından oluşturulan ve günümüzde de geçerlilik sahibi olan önemli bir gösterge. Temel amacı, McDonald's'ın Big Mac hamburger fiyatını baz alarak ülkelerdeki alım gücü paritesini değerlendirmek olan bu endeks, ülke para birimlerine olan güveni belirleme açısından çok önemli. Peki ülkemizde son yıllarda bir hayli değişken olan mercimek çorbası fiyatları, bu endeks yerine kullanılacak olursa; yıllara göre fiyat değişimi bakımından ne gibi bir sonuçla karşılaşırız?
2018 yılında alım gücü daha yüksekti.
Dünya genelinde geçerli bir endeks olan Big Mac endeksi, son dönemde hamburger yemenin neredeyse lüks sayıldığı ülkemizde ne yazık ki geçerliliğini kaybetmek üzere. Çünkü 1 adet Big Mac menü fiyatının 155 TL olduğu ülkemizde, asgari ücretle toplam 73,56 adet alınabiliyor. Oysa bu değer, asgari ücretin sadece 1.603 TL olduğu 2018 yılında bile 115'e denk geliyordu. Yani yıllar içinde alım gücümüz ciddi ölçüde düştü.
Son yıllarda dışarıda çorba içmek lüks oldu.
Bununla birlikte ülkemizde en çok tüketilen besinlerden olan çorba fiyatları da yıllar içinde değişime uğradı. Yüksek enflasyon ve artan zamlar sonucu bir anda 2-3 kat artan fiyatlar, çorba içmeyi neredeyse lüks haline getirdi. Nitekim güncel olarak ortalama 66 TL olan mercimek çorbasının asgari ücret karşılığı 172,75 adet. Ancak bu değer de fiyatın 6 TL civarı olduğu 2018 yılında 267,16 ile günümüzden çok daha iyi bir seviyedeydi.
Mercimek çorbasını evde yapmak da artık daha pahalı.
Mercimek çorbasını sadece dışarıda içmek değil, evde içmek de artık biraz lüks. Çünkü artan enflasyona ek olarak tarım alanlarının ve teşviğinin azalması, mercimek, havuç, soğan gibi tarım ürünlerinin fiyatını bir hayli artırmış durumda. Günümüzde bilindik markaların 1 kg mercimek fiyatı 25 TL ila 40 TL arası değişirken, bu değer 2018 yılında ortalama 2-3 TL civarı idi. Dolayısıyla o günün asgari ücretiyle 550-800 kg mercimek alınabiliyordu. Bugün ise bu değer en düşük fiyat üzerinden hesaplandığında bile 280-300 kiloya denk geliyor.
Enerji masrafları ve KDV sonrası evde çorba pişirmek pek akıl karı değil.
Evde çorba yaparken hesaba katılması gereken bir diğer değer de tabii ki tüp, doğal gaz, su gibi temel masraflar. 2018 yılında 88,5 TL olan büyük mutfak tüpünün fiyatı bugün 390 TL. Doğal gazın ise 1m3 başına 115 kuruş olan fiyatı, bugün 4,63 TL. Tüp fiyatları bugünün asgari maaşıyla adet olarak daha fazla alınabilse de günümüzde doğal gazın daha sık kullanıldığı düşünüldüğünde, evde mercimek çorbası pişirmek pek karlı bir iş değil.
Peki ya evde çabuk çorba yapmak?
Mercimek çorbasının en pratik ve kolay hali olan çabuk çorbalar, artık eskisi kadar tercih edilmiyor. Aslında günümüzde ortalama 7,75 TL olan çabuk çorba fiyatı 2018 yılı için 1,25 TL idi. Bu da o günkü asgari ücretle 1.282 adet çorba alınabileceği anlamına geliyor. Oysa bugün asgari ücretle 1.471 adet çorba alınabiliyor ancak bu da alımın yeterince arttığını göstermiyor. Çünkü çabuk çorbalar besleyicilik açısından önem taşımıyor.
Restoran çorba alım gücü geçtiğimiz yıla göre de düştü.
Şimdiye kadar 2018 yılı verilerini aldık ancak içinde en temel besin maddelerini bulunduran mercimek çorbasının restoran fiyatı, geçtiğimiz yıl (2022) için bile şimdikinin yarısından azdı. Çünkü kaliteli bir restoranda mercimek çorbası içmenin karşılığı 25-30 TL idi. Bu da o günün asgari ücretiyle yaklaşık 215-258 kez çorba içileceği anlamına geliyordu. Ancak bugün artan maaşlara rağmen bu değer aralığı da 160-228 bandına gerilemiş durumda.
İçinde et olan çorbalarda fiyatlar daha vahim.
Mercimek çorbası, içindeki temel besin maddeleri nedeniyle fiyatı en uygun olan çorbalardan. Ancak işin içine et girdiğinde işler biraz da kötü bir hal alıyor. Çünkü bugün iyi bir restoranda tavuk suyu çorba içmek 80 TL iken, karışık çorba içmek 120-130 TL. Ancak bu fiyatlar geçtiğimiz yıl yarısından daha azdı, dolayısıyla her halükarda dışarıdan yemek siparişi vermek veya dışarıya yemek yemeye gitmek fazlasıyla lüks.
Merci grafiğini bir kenara bırakıp et fiyatlarına dönecek olursak...
Bugün 1 kg kıyma 350 TL ve asgari ücretle yaklaşık 32,6 kg kıyma alınabiliyor. Ancak kıymanın kilosu sadece 1 yıl önce 139, 2 yıl önce 65, 2020 yılında ise 56,76 TL idi. Bu da aynı yılların asgari ücretleri baz alındığında sırasıyla 46,5 kg, 55 kg ve 52 kg kıyma alınabildiğini gösteriyor. Şimdiyse mercimeğin sonrasında et yemeği yemek veya dışarıda mercimek üstüne et söylemek, çok uzak bir hayalden ibaret.
Gelelim tekrar Big Mac verilerine...
Merci endeksi bile alım gücünün yıllar içinde ne kadar düştüğünü gösterirken işi bir de dünya genelinde kabul edilen Big Mac Endeksi üzerinden değerlendirelim. Örneğin; Big Mac menüsünün fiyatı, çok değil 3 yıl önce sadece 29,99 TL idi ve 2020 asgari ücretinin karşılığı 98,2 adet menü yapıyordu. 2021'de fiyat 36,99'a yükselirken alım gücü 96,7 adede ve 2022 yılında fiyat 99 TL'ye çıkarken alım gücü dramatik bir şekilde 66'ya düştü. Bugün ise bu sayı 73,5 ortalamasına sahip.
Ancak endeks dünya ortalamasının fazlasıyla gerisinde.
Ülke genelinde Big Mac menü alım gücümüz önceki yıla nazaran bir miktar yükselmiş ancak gelecek dönem zamları ve pek çok yerdeki fiyatların henüz güncel KDV oranını yansıtmıyor oluşu, yıl sonuna doğru bu alım gücünün ne durumda olacağı konusunda endişe duymamıza neden oluyor. Ayrıca Türkiye dünya ortalaması düşünüldüğünde, 69. sırayla en kötü Big Mac endekslerinden birine sahip. Çünkü yıl içinde alım gücümüz yaklaşık %48,04 düşerken; en iyi ortalamaya sahip olan İsviçre'de %30 arttı. Fransa, İtalya, Yunanistan gibi diğer pek çok AB ülkesinde ise sadece %7,47 azaldı.
Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!
Test
Gündem
Magazin
Video
Yorum Yazın
Ortalama mercimek çorbası fiyarı 30 liradır siz nasıl ortalama alıyorsunuz
Evet, yazıda bahsedilen fiyat bir tık abartılmış olabilir, haklısınız ama çorba fiyatı ortalamaları Kadıköy'de 49 TL, Tuzla'da ise 47 TL. Kaldı ki bir çorba ... Devamını Gör