Bayram Günlerinde Çalışan İşçilerin Hakları Neler?
Merhaba değerli Onedio okurları…
Birkaç gün önce, Ramazan Bayramı’ndan da yeni çıktığımız için ayrıca dikkat çeken bir husus hakkında Yargıtay’ın bir kararı haber sitelerinde ve sosyal medyada gündem oldu. Bu husus, bayram günlerinde çalıştırılan işçinin hak kazandığı ücret alacağı ile ilgiliydi. Bayram günlerinde yapılan çalışma her ne kadar hafta sonu çalışmasına benzer yanları olsa da hem işçilik alacakları kapsamında ayrı bir kalem olarak hesaplanmakta hem de bazı detayları sebebiyle işçi lehine bazı farklılıklar barındırmakta.
Bayramlarda çalışan işçi, hafta sonu çalışmasından farklı olarak daha az saatlerde çalışsa dahi hafta sonu çalışmasının karşılığındakiyle aynı ya da daha fazla ücrete hak kazanabilmekte. İşte biz de bu yazımızda hem güncel Yargıtay kararı hem de genel kapsamda Ulusal Bayram ve Genel Tatil günlerinde ve özgü olarak bayram tatillerinde çalışan işçinin hakkı olan ücret alacağı hususunda bilgiler vereceğiz. Bu mesele hakkında bilgi sahibi olmak belki bir bayram gününde çalışma yapmış işçi için çok önem taşımayacak ancak Yargıtay’ın hakkında karar verdiği dosyada da olduğu gibi yıllardır düzenli olarak bayramlarda çalıştırılmış işçi için yüksek meblağlardaki ücret alacakları söz olacağından bu hususun bilinmesi şüphesiz işçilerin haklarına sahip çıkmalarını ve hakkı olan ücretleri talep edebilmelerini sağlayacaktır. Buyrun başlayalım…
Öncelikle yukarıda söz ettiğimiz Yargıtay kararına değinecek olursak;
8 sene boyunca çalıştığı işinden çıkartılan işçinin fazla mesai alacakları ve hafta tatili alacakları ile ilgili olarak işveren aleyhine İş Mahkemesi’ne başvurması sonucunda ilgili dosya önce istinafa yani Bölge Adliye Mahkemesi’ne ardından ise temyize yani Yargıtay’a gitmiş ve yüksek yargı mercii olan Yargıtay’ın 9. Hukuk Dairesi dosyada işçinin alacakları ile ilgili olarak;
'İş Kanunu'nun 47. maddesindeki açık düzenleme karşısında ulusal bayram genel tatillerde çalıştığı anlaşılan davacının çalıştığı her bir ulusal bayram genel tatil günü için ilave 1 yevmiyeye (aylık maktu ücret/30) daha hak kazandığı gözden kaçırılarak hesaplamanın çalışılan saat üzerinden yapılması hatalıdır. İşçi ulusal bayram-genel tatil günlerinde 1 saat dahi çalışsa tam yevmiyeye hak kazanır. Hüküm altına alınan alacakların net mi yoksa brüt mü olduğunun hükümde belirtilmemesinin infazda tereddüt yaşatacağının düşünülmemesi de hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.'
şeklinde karar vermiştir.
Bu kararda da görüldüğü üzere Ulusal Bayram ve Genel Tatil günlerinde çalışan işçilerin o gün için zaten normal durumda da hak ettiği günlük ücret (aylık ücretinin 1/30’u) dışında bir ilave yevmiyeye hak kazandığı Yargıtay tarafından kabul görmektedir. Bununla birlikte günlük ilave yevmiyenin işçinin o bayram günü kaç saat çalıştığına bakılmaksızın bir günlük tam ücret olması gerektiği de kararda hükmedilen bir diğer husus. Yargıtay alt mahkemenin verdiği kararı bu yönlerden bozup işçinin bayram tatilinde bir saat dahi çalışsa bir ilave günlük ücrete daha hak kazandığını kabul etmektedir. İşbu kararın önemli olmasının nedeni Yargıtay kararlarının konusu aynı ya da benzer nitelikteki dosyalar için emsal nitelik taşıması ve bu hususlardaki dosyalarda bu kararın öne sürülebilir olması. Eğer milli ve dini bayramlarda çalışması olan bir işçi bu hususu öne sürerse mahkemenin işçinin alacakları hakkında işçi lehine karar vermesi olasıdır. Bittabi mahkeme bu kararı ve benzeri kararları res’en de göz önüne alabilmektedir.
Peki Bu Karar Dışında İşçilerin UBGT (Ulusal Bayram ve Genel Tatil) Ücreti Alacaklarıyla İlgili Hukukumuzdaki Düzenlemeler Neler?
İşçilerin, ulusal bayram ve genel tatil günlerindeki çalışması ve bu çalışma karşılığında ödenmesi gereken ücret Anayasa’da ve kanunlarda bir sosyal hak mahiyetinde düzenlenmiştir. İşçilere tanınan bu sosyal hakkın amacı hafta tatili çalışmasında da olduğu gibi belirli günlerde çalışan işçilerin dinlenmesi değildir. Burada tanınan bu hak bu özel günlerin toplum nezdindeki önemi dolayısıyla işçilerin aileleriyle, akrabalarıyla, arkadaşlarıyla görüşebilmesi, kutsal (ulusal, dini vb.) değerlerinin ve dini inancının gerektirdiği faaliyetlerde bulunabilmesi ve bu faaliyetlerde bulunurken maddi kayba uğramamasıdır. Toplum nezdindeki bu özel günlerde iradi olarak çalışmak isteyecek, çalışacak işçiler için de vazgeçtiği değer dolayısıyla fazla yevmiyeye hak kazanması yine aynı korunan değerden ve hakkın gerekçesindendir.
İş Kanunu dahilindeki işyerlerinde iş gören işçilerin iş sözleşmeleri askıda bulunmamak kaydıyla kanunda belirlenmiş ulusal bayram ve genel tatil günlerinde bir çalışmada bulunmamış olsalar dahi o günün ücretine hak kazanmış olmaları hasebiyle bir ekstra yevmiye aslında o günkü emeğin karşılığıdır. Zira işçi çalışmasaydı zaten o gün için bir günlük ücrete hak kazanacaktı.
2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun ulusal bayram ve genel tatil günlerini belirlemiştir. İşbu kanunun 1. maddesi “Cumhuriyetin ilan edildiği 29 Ekim günü Ulusal Bayramdır… Bayram 28 Ekim günü saat 13.00’ten itibaren başlar ve 29 Ekim günü devam eder” şeklindeki hükmü ihtiva etmektedir. Dolayısıyla hangi günlerin UBGT kapsamına girdiği açıkça belirlenmiştir. İşbu kanunun 2. maddesine bakacak olursak;
2429 Sayılı Kanun 2. Madde:
Aşağıda listelenen bayram günlerinin dışındaki yılbaşı (1 Ocak), İşçi Bayramı (1 Mayıs) ve 15 Temmuz genel tatil günleridir.
A) Resmi bayram günleri şunlardır:
-23 Nisan günü Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramıdır.
-19 Mayıs günü Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı günüdür.
-30 Ağustos günü Zafer Bayramıdır
B) Dini bayramlar şunlardır:
1. Ramazan Bayramı; Arife günü saat 13.00’ten itibaren 3,5 gündür.
2. Kurban Bayramı; Arife günü saat 13.00’ten itibaren 4,5 gündür.
C) 1 Ocak günü yılbaşı tatili, 1 Mayıs günü Emek ve Dayanışma Günü ve 15 Temmuz günü Demokrasi ve Milli Birlik günü tatildir.
D) Ulusal, resmi ve dini bayram günleri ile yılbaşı günü, 1 Mayıs günü ve 15 Temmuz günü resmi daire ve kuruluşlar tatil edilir. Bu Kanunda belirtilen Ulusal Bayram ve genel tatil günleri; Cuma günü akşamı sona erdiğinde müteakip Cumartesi gününün tamamı tatil yapılır.
Mahiyetleri itibariyle sürekli görev yapması gereken kuruluşların özel kanunlarındaki hükümler saklıdır. 29 Ekim günü özel işyerlerinin kapanması zorunludur.
Yukarıdaki UBGT günlerinde yukarıda da söz ettiğimiz üzere işçilerin o günün ücretine hak kazanması için hafta tatilinde olduğu gibi o hafta belirli bir süre çalışmış olması şartı yoktur. UBGT ile hafta tatili bu yönden ayrılır. UBGT günlerinde ücrete hak kazanmak için iş sözleşmesinin o tatil günü askıda olmaması ücrete hak kazanmak için yeterlidir.
Genel tatillerde ve hafta tatilinde “çalıştırma yasağı” olduğu için denkleştirme yapılamaz. Bu günlerde işçilerin çalıştırıldığı durumda işçinin ücreti ödenmelidir. İşveren, bu çalışmaları başka bir iş gününde işçiye izin vermek suretiyle denkleştiremez. Başka bir gün izin verecek olsa dahi işveren bu günün ücretini işçiye ödemelidir.
Hafta tatili ile bayram tatili aynı gün olur ise (geçen Ramazan Bayramı’nın son iki gününde olduğu gibi) işçi lehine olan alacak hesaplanır. Bu alacak da hafta tatili ücretidir (bir buçuk kat daha fazladır.)
İşçiye Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinde Hak Ettiği Ücret Ödenmezse;
İşçilerin çalıştığı ve çalışmadığı durumlarda ulusal bayram ve genel tatil ücreti ayrı olarak hesaplanır ve bu ücretlerin ödenmemesinin bittabi hukuki sonuçları olacaktır. Mücbir sebep (öngörülmesi imkansız olağan dışı bir durum) olmadıkça işveren işçinin ubgt günlerindeki ücretini de ödemekle mükelleftir.
İş Kanunu’na göre “Ücret en geç ayda bir ödenir. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir.” İşçilerin bu günlerdeki çalışmaları ücreti ile aynı şekilde değerlendirilir.
İşçilerin bu günlerde çalışması halinde kazandıkları ek yevmiye hakları ise ödenmez ise işçi, İş Kanunu Madde 34’e dayanarak ücretin ödenmesi gerektiği günden itibaren 20 gün içinde ücret ödenmediği takdirde iş görme borcunu yerine getirmekten imtina edebilmektedir.
İşçi, kendi rızası olmaksızın UBGT günlerinde çalıştırılamayacağı gibi UBGT günlerinde çalışmayan işçinin sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi haksız sebeple fesih niteliğinde olacaktır ve işçi bu durumda diğer haklarını da talep edebilir.
Son
Çalışma hayatında tatil günlerinde yaptırılan çalışmaların neredeyse normalleştiği bu dönemde bayram günlerinde ve diğer tatil günlerinde yapılan çalışmaların karşılığında çalışanların ne kadar ücret hak ettiklerini ve bu hususla ilgili diğer haklarını öğrenmesi büyük önem taşımaktadır. Bu yazımızda bu önemli husus hakkında temel bilgiler vererek güncel Yargıtay kararını siz değerli okurlarla paylaşmış olduk. Umarım yukarıdaki bilgiler size fayda sağlar. Kendinize iyi bakın, bir sonraki yazımızda görüşmek dileğiyle…
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio
Yorum Yazın