Türkiye'de Seçim Algoritması.. Bir Şehirde Milletvekili Nasıl Seçilir?

D'Hondt sistemi, Belçikalı hukukçu ve matematikçi Victor D'Hondt tarafından 1878'de tasarlanmış, nisbi temsil sistemidir. 

Arjantin, Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Doğu Timor, Ekvador, Finlandiya, Galler, Hırvatistan, İskoçya, İsrail, İzlanda, Japonya, Kolombiya, Macaristan,Makedonya, Paraguay, Polonya, Portekiz, Romanya, Sırbistan, Slovenya, Şili ve Türkiye'de uygulanan seçim yöntemidir.

Seçim sistemini basit bir örnekle açıklayalım. Partilerimiz A,B ve C partisi olsun.

X şehrinde oy oranlarının şu şekilde olduğunu düşünelim:

A ) %42

B) %24

C) %20 

ve diğer partiler (%14). 

Ayrıca bu şehrin 3 MV kontenjanı olduğunu varsayalım.

*Seçim sistemine göre oy oranı en çok olan parti ilk milletvekilini hanesine yazdırıyor. Bunun karşılığında ise oy oranı yarıya indiriliyor.

Yani 1.MV'den sonra oy oranları:

A) %21 ve 1 milletvekili 

B) %24

C) %20

ve diğer partiler (%14)

2. ve sonraki milletvekili belirlenmesinde de yine aynı yöntem izleniyor. Yani en çok oyu olan parti milletvekilini kazanırken oyunun yarısını kaybediyor. Örneğimizden devam edecek olursak;

A) %21 (1)

B) %24

C) %20

en yüksek oy B partisinin yani 2.MV'ni o kazandı...

** 3. milletvekilini belirlenkense B'nin oyunun yarısını siliyoruz

A) %21 (1)

B) %12 (1)

C) %20 

O halde 3.MV'ni C partisi kazanmış oldu.

Görüldüğü üzre bir şehirde %42 oy almış bir parti ile %20 oy almış bir parti eşit sayıda MV kazanabiliyor. 

Yani sistemde aldığınız oy oranı değil rakiplerinize attığınız fark önemli.

Bir başka değişle toplumdaki ayrışma önemli. Ülkenin bütününe yayılmış partilerin kutuplaştırmayı arttırıcı nedenlerinin de bu olduğunu söyleyebiliriz.

Yani A partisi %42'den çok oy almak değil, B'nin ve C'nin 2 katından fazla oy almayı amaçlamaktadır.

SON OLARAK BARAJ SİSTEMİNİN ETKİSİ

Baraj sistemi aslında farklı bir aritmetiğe sahip. Ben bunu ülkemizdeki bir durumla açıklamak istiyorum. Mesela Diyarbakır'ı düşünelim. 11 MV kontenjanına sahip şehirde bilindiği üzere AKP ve HDP arasında kıyasıya bir yarış var.

7 Haziran'da şu şekilde bir tablo oluştuğunu varsayalım. 6 HDP ve 5 AKP MV çıkartsınlar. Eğer HDP barajı geçerse sistem doğrudan işliyor. Ancak barajı geçemezse bu 6 MV yukarıda belirttiğimiz D'hondt sistemine göre yeniden dağılıyor. Ve bu durumda 6 MV'den aslan payını ikinci parti yani AKP alıyor.