Şimdiden Öğrenin, Alıp Satarken Dikkat Edin! Altın Neden 24 Ayarla Ölçülür, Ayar Nedir?
Altın kuşkusuz hem uluslararası ticarette ülkelerin, hem de kuyumculukta hepimizin iki gözünün çiçeği, yeryüzündeki en değerli metallerden birisi! Çok kıymetli ya da önemli bir şeyden bahsederken hep 'altın değerinde' deriz.
Önümüz de düğün sezonu malum; ya altını alan, ya da bozduran tarafta olacağız 😁 O halde bilip öğrenmekte fayda var: Altın nasıl ölçülür? 24 ayar, 18 ayar gibi terimler ne ifade eder? Buyurun!
Gerek göz alıcı rengi, gerekse de dayanıklılığı ve kolay işlenebilmesi yüzünden altın, insanlığın ilk çağlardan beri ilgisini çekmiştir.
Altına düşkün olmayan medeniyet yok gibi. Mısırlıları, Aztek ve İnkaları, Yunanları, İranlıları, Romalıları, Makedonyalıları, Asurluları, Sümerleri rahatlıkla sayabiliriz. Altın, Lidya Kralı Krezos tarafından para (sikke) olarak bastırıldığından beridir ise, dünya ticareti büyük oranda artmış, şehirler zenginleşmiş, dünya yeni bir döneme girmiştir.
Altın kolay kolay tepkimeye girmeyen çok kararlı bir element olduğu için havadan ve sudan etkilenmez.
Bu yüzden hiçbir zaman paslanmaz, kararmaz ve donuklaşmaz.
Bir başka özelliği de saf haldeyken çok yumuşak olmasıdır; bu nedenle kolayca dövülerek biçimlendirilebilir. Altın bütün bu özellikleriyle tarih boyunca en kıymetli
metallerden sayılmıştır.
Bugüne kadar yeryüzünden çıkarılan altının yarıdan fazlası hükumetlerin ve merkez bankalarının elinde bulunuyor.
Gerek her ülkede kağıt para emisyonunun güvencesi olarak, gerek milletlerarası bir ödeme aracı olarak eskiden beri büyük önem taşıyor. Bunun yanında ise, en rahat çalışılan metallerden biri olduğu için kuyumculuğun, iletkenliği yüksek ve zor tepkimeye girdiği için ise pek çok sanayi dalının gözdesidir.
Peki altın nasıl ölçülür?
Bizde, altının saflığını gösterme ölçüsü olarak genellikle 'ayar' kelimesi kullanılsa da, aslında uluslararası piyasada kullanılan kelime 'karat'tır. Karat hem altının, hem de elmas ve diğer kıymetli taşların ölçümünde kullanılan bir birimdir.
👇
Altın aslında doğada bile %100 saflıkta bulunmaz. En saf altın bile, binde bir oranında farklı bileşikler içerir.
Altının içine karıştırılan gümüş, bakır, nikel gibi farklı metallerin oranı ise altının ayarını, yani saflığını belirler.
"24 ayar altın" tabirini hepimiz duymuşuzdur; ama çoğumuz bunun ne anlama geldiğini bilmeyiz.
24 ayar altın, içinde karışık başka herhangi bir metal olmayan saf altını ifade eder.
Her bir ayar (karat), altının bütününün 24'te biridir. Yani örneğin bir bileziğin 24′te 18′i altın, 6’sı da gümüşten yapılmışsa, o bilezik 18 ayardır.
Bu 24 ayar "saf" altın ise genellikle kuyumculukta kullanılmaz. Çünkü çok yumuşaktır ve şeklini koruyamaz.
O nedenle üreticiler takılarının şeklinin bozulmaması için farklı elementler ekleyerek altını sertleştirir.
İşte bu eklemelerin ne oranda olduğuna, üründe hangi miktarda saf altın kaldığına göre de, altının 'ayar' değeri belirlenir.
Bu yüzden altını piyasada 22, 18, 14, 9 vb ayarlarda bulursunuz. Altının ayarı düştükçe, fiyatı da düşer.
22 ayar altın: Alaşım ağırlığı oranı 22/24’tür. Yüzde olarak ifade edilirse, içinde yaklaşık %93 altın vardır. Geri kalan alaşım bileşeni bakır ya da gümüşten oluşur. Taşsız takılarda en sık tercih edilen ayar budur.
18 ayar altın: 18/24. Yani içeriğinde yaklaşık olarak %75 oranında altın bulunur.
14 ayar altın: Yaklaşık %53 oranında altın içerir. Takı ve yatırım aracı olarak dünyada en yaygın kullanılan ayardır.
9 ayar altın: Yaklaşık %33 oranında altın içerir. Büyük kısmı farklı metallerden oluştuğu için fiyatı da düşüktür.
Altın bir ürün içindeki saf altının 1000'de oranına ise "milyem" denir. Alım-satım yaparken buna dikkat etmelisiniz.
Altın satın aldığınızda üzerinde damgalar göreceksiniz. Bazı damgalar karat değil, milyem olarak basılır. Böylelikle ne aldığınızı daha iyi anlar ve daha bilinçli olarak alım-satım yapabilirsiniz:
22K = 916 milyem (.916 şeklinde damgalanır)
21K = 875 milyem
19K = 800 milyem
18K = 750 milyem
14K = 585 milyem
10K = 417 milyem
9K = 375 milyem
8K = 333 milyem
Altını ölçmede kullanılan bu komik sistemin, Almanların yaklaşık bin yıl evvelki 'Mark' isimli altın parasından geldiği söylenmekte.
Tamamen saf altından yapılan bu para 48 gramdı, ve elmas ölçü biriminde ağırlığına göre 24 karat ediyordu. %100 saflığı simgeleyen 24 sayısı işte buradan geliyor.
Bu arada "beyaz altın", "kırmızı altın" gibi kavramlara da değinelim.
Altına eklenen diğer metallere göre, altının rengi değişiyor. Bakırla karıştırılmışsa kırmızı, gümüşle karıştırılmışsa sarı, nikel veya platin gibi metaller içeriyorsa beyaz renk alıyor ve bu şekilde adlandırılıyor.
Peki kuyumcular altını nasıl ölçer?
Önce altının ayarı tespit edilir. Örneğin bileziğiniz 18 ayarsa, 18/24 = 0.750 oranında saf altın var demektir. Bileziğiniz tartılır. 10 gram geldiyse bunun 10 x 0.750 = 7.5 gramı saf altındır.
Diyelim gram altın düz hesap 100 lira olsun, 100 x 7.5 = 750 TL olarak size ödeme yapar. Alış böyle, satarken ise kuyumcular bunun üzerine gram başına düşen kendi işçilik fiyatlarını ve kârı da ekler.
Son olarak sahte altın nasıl anlaşılır?
Pek çok yöntemi var bunun; ama işin uzmanı bir kuyumcu değilseniz, en azından şu basit noktalara dikkat edebilirsiniz:
Üzerinde yukarıda belirttiğimiz gibi damgaları olmalıdır.
Altın ve alaşımları manyetik değildir; mıknatıs tuttuğunuzda yapışmaz.
Özgül ağırlığı yüksektir; yüksek saflıkta altın takılar ağır olur.
Yine yüksek saflıktaki altını dişinizle ısırdığınızda, yumuşaklığından dolayı üzerine dişinizin izi çıkar.
Altın takıyı seramik beyaz bir tabağa sürttüğünüzde arkasından iz bırakmaz.
En başta da dediğimiz gibi gerçek altın oksitlenmez, paslanıp kararıp donuklaşmaz.
Ve asla piyasa fiyatından belirgin biçimde ucuza satılmaz.
Yorum Yazın