Meclis Araştırma Komisyonu: 'En Büyük Sorun Taşeronluk'

Soma'daki maden faciasını araştıran Meclis Komisyonu, taslak raporunda 'dayıbaşılık-taşeronluk' sisteminin bir an önce çözüme kavuşması gerektiğini belirtti.

301 işçinin öldüğü maden faciasının ardından oluşturulan Türkiye Büyük Millet Meclisi Soma Maden Faciasını Araştırma Komisyonu, yaklaşık 4 ay süren çalışmalarını tamamlayarak, taslak raporunu hazırladı.

Komisyonun çalışmaları sonucunda, Soma A.Ş. firmasında ve Soma'da faaliyet gösteren maden ocaklarında, halk arasında 'dayıbaşılık', sistem içerisinde ise 'taşeronluk' olarak adlandırılan bir işçi alımı ve yönetimi sisteminin olduğunun görüldüğü belirtildi. Raporda, işe alım ve çıkarmadan dağıtılacak prime kadar her şeye taşeronların karar verdiği, bu sistemin bir an önce çözüme kavuşturulması gerektiğinin altı çizildi.

Kalifiye olmayan işçilerin çoğu zaman yine dayıbaşı/taşeron olarak adlandırılan kişiler tarafından sağlandığının ifade edildiği taslakta, şunlar kaydedildi:

'Komisyonumuzda dinlediğimiz işçiler ifadelerinde, işe müracaat eden işçilere hangi taşeron ile çalışacağı sorularak o taşeronun adı altında kayda alındığını, dayıbaşı/taşeronlar vasıtasıyla üretim ve ayak ilerlemesine bağlı maaş ve prim esasına dayalı bir sistem oluşturulduğunu, hadihadicilik olarak adlandırılan bu sistemde, dayıbaşı/taşeronların getirdikleri işçilerin çalışmaları ile orantılı prim almaları nedeniyle sadece üretime odaklandıklarını, bu sistemde hasta olduklarında bile hem kendilerinin haftalık tam çalışmalarından dolayı alacakları primin düşmemesi hem de dayıbaşı/taşeronların alacağı primler nedeniyle rapor almayarak işe gelmeye zorlandıklarını, dayıbaşı/taşeronun talimatlarının dışında hareket ettiklerinde işlerini kaybetme riski ile karşılaştıklarını, bu şekilde dayıbaşı/taşeronların yüksek gelirler elde ettiklerini ve işçilere az oranda prim verdiklerini belirtmişlerdir. Her bir taşeronun 20 ile 200 civarında işçiye sahip olduğu, işçilerin prim alıp almamasından, işten çıkartılıp çıkartılmamasına kadar taşeronların karar verdiği ifade edilmiştir.

Soma Eynez Ocağı kaza nedeniyle tutuklu bulunan, Soma Holding Maden İşletmeleri A.Ş'nin yetkilileri; madencilikte uzmanlık gerektiren işlerin olduğunu, işçilerin dayıbaşı/taşeron dedikleri kişilerin işinde uzmanlaşmış, 25-30 yıldan beri bu işleri yapan uzman kişilerden oluştuğunu, sigortalarının şirket tarafından yapıldığını ve ücretlerinin banka kanalıyla ödendiğini, tamamen bordrolu çalışanları olduklarını, 2004 yılında taşeron uygulamasının kaldırıldığını ve herkesin şirketin istihdam ettiği elemanı olduğunu ifade etmişlerdir.'

İlk işe alınanların eğitim programına ait 10 Mayıs 2014 tarihli cetvelde, işçilerin isimlerinin karşısında 'Firma' adı altında belli isimler bulunduğuna işaret edilen raporda, buradan da işçilerin işe alınırken belli ekip başları bünyesinde işe alındıkları ve o ismin altında kaydedildikleri anlaşıldığı belirtildi.

İşçilerin, tamamen dayıbaşı/taşeronların emrinde hareket ettikleri, Soma A.Ş yetkililerinin de işçinin bağlı olduğu taşeronu muhatap aldıklarının anlaşıldığı ifade edildi.

Raporda, 'Dayıbaşılık/taşeronluk sisteminin beraberinde getirdiği, 'hadihadicilik' olarak da adlandırılan üretim ve ayakta ilerlemeye bağlı ücretlendirme sisteminde işçilerden durmadan üretim yapılmasının istendiği ve normal çalışma şartlarının üzerinde bir performansla çalışmaya zorlandıkları da dikkate alınarak, dayıbaşılık/taşeronluk sisteminin Soma havzası bağlamında en kısa sürede çözüme kavuşturulması önem arz etmektedir' denildi.

• AA