Ateş Yakabilen ve Yemek Pişirebilen Maymun Kanzi'yle Tanışın!
Birbirinden farklı yeteneklere sahip bonobo Kanzi'yi tanımaya ne dersiniz?
Bu maymun, kendi odununu toplayıp kırıyor, yığın haline getirdiği odunları kibrit çakıp yakıyor ve üzerinde yemeğini pişirebiliyor.
Kanzi, topladığı yakacak odunlarını daha küçük boyutlara getirmek için kırıyor.
Odun yığınını düzenliyor...
Kibrit ya da çakmakla tutuşturduğu alevleri izliyor.
Buraya kadar yaptıkları bile yeterince etkileyiciyken, daha sonra yaktığı ateşin üzerine ızgarasını yerleştiriyor ve tavasını kullanarak barbekü yapıyor.
Maymunun baş eğitmeni ve bonobolarla dil araştırmasını yürüten uzman Dr. Sue Savage-Rumbaugh, Kanzi'nin kendi isteğiyle ateş yaktığını söylüyor ve ekliyor:
''Onun ateş yakma merakı çocukken 'Quest For Fire' filmini izledikten sonra başladı.'' Ateşi kontrol etmek için mücadele eden ilkel insanlar hakkında olan bu film, Kanzi doğduktan bir yıl sonra piyasaya sürülmüş ve Kanzi, filmi büyülenmiş halde üst üste defalarca izlemiş.
Çocukluğunu Dr. Sue ile açıkhavada geçiren Kanzi, eğitmeni yemek yaptığı zamanlarda ateşe olan ilgisini göstermiş.
Eğitmeni bu konuda şunları söylüyor: 'Kanzi beş yaşındayken odun yığınlarını yakmayı deniyordu, onu gözetim altında tutmak zorundaydım fakat ateş yakmayla ilgilendiği açıktı, bu yüzden ona izin veriyordum. Filmi izledikten sonra tamamen ateş yakmaya odaklandı, film izlemeyle ateş yakmayı birbirleriyle ilişkilendirmişti ve kendini bu konuda çok kaptırmış görünüyordu.'
Dr. Sue ve ortağı primatolog Liz Pugh, Kanzi ve merkezde bulunan diğer iki maymuna, iletişim için sembollerden oluşan kağıtları kullanarak dil eğitimi verdi. Farklı kelimeleri yansıtan semboller, maymunların kendi akıllarıyla konuşmasına yardımcı oluyordu.
Kanzi, 2000 kelime anlayabiliyor hatta kendi isminin sembolüne sahip ve çevresinde bu sembolle anılıyor. Bu eğitim sayesinde Kanzi, eğitmenine ateş yakmak istediğini 'söyleyebiliyor'.
Dr Sue, insan evriminde ateşin en önemli faktörlerden biri olduğunu bu yüzden Kanzi'nin ateş yakma becerilerinin bizi yakından ilgilendirdiğini belirtiyor.
"Kanzi'nin, ateşi kontrol etme gibi gerekli durumları kısa sürede yapabileceği açıkça belli değil."
Dr. Sue, sözlerine şöyle devam etmiş: 'Örneğin; Kanzi, ateşe yakın duramaz, odun atması gerektiğinde bile belli bir mesafeden ateşi dikkatlice izler. Ateş yakma isteğini, ısı sağlamak için kullanması konusunda ona yol gösterecek bir ekolojik baskıya sahip değil. Kanzi, kendi sıcak yatağına sahip olduğu için ateşi kullanan ilk insanlar gibi kendi ısısını korumak zorunda hissetmiyor ve hiçbir zaman yırtıcı hayvanlarla karşılaşmadığı için de çevresini korkutmaya ihtiyaç duymuyor.'
Kanzi'nin ateş yakma becerileri gelecekte de sürdürülebilirse çok daha üst düzey eylemlere dönüşebilir diyor ve ekliyor:
'Kanzi, akşamları tesisi oluşturan güvenli betonarme binalarda kaldığı için ilkel insanların yaptığı gibi geceleri ateş çevresinde oturmaya da ihtiyaç duymuyor. Fakat Kanzi böyle bir sığınağa sahip olmasaydı ne olacaktı? Geceleri ateşin yanında duracak ve yırtıcıları ateşten uzak tutmaya çalışacaktı fakat ateş, şimdilik Kanzi için sadece büyük keyif aldığı yemek pişirme aktivitesine yarıyor.'
Yalnızca Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde yaşayan bonobolar, 'IUCN Red List' tarafından nesli tükenmekte olan hayvanlar arasında gösterildi ve habitatları, insanlar tarafından mahvedildiği için son otuz yıl içinde nüfusları hızla azaldı.
Eski bir Kongo kabile efsanesine göre, insanlar ve bonobolar ormanda birlikte yaşıyorlarmış, ta ki insanlar ateşi bulana dek. Efsane, bonoboların da ateş yakabildiklerinden bahsediyor ama bonobolar, insanlardan farklı olarak ateşi bir süre yakıp yollarına devam etmişler. Fakat insanlar sürekli yanan bir ateş istediği için köylerde yaşamaya başlamışlar, bonobolar ise ormanda yaşamayı sürdürmüşler.