ABD'nin Kurucusu Olarak Anılan Benjamin Franklin'in Soru İşaretleri ile Dolu Uçurtma Deneyi
Çok yönlü bir tarihi figür olan Benjamin Franklin, dünyanın en ünlü filozof, mucit ve yazarları arasında yer alıyor. Kendisine atfedilen uçurtma deneyine dair maalesef bugün çok az şey biliniyor. Bu enteresan deneye dair bilinenleri sizler için derledik. 👇
Amerikalı siyasetçi, diplomat, filozof, yazar ve mucit Benjamin Franklin'i birçok sebepten ötürü tanıyoruz.
Ancak bugün kendisinin mucit yönüne değineceğiz.
10 Haziran 1752 yılında Benjamin Franklin ilginç bir deneye imza attı.
Fırtınada dışarı çıkan Franklin, uçurtmanın ipine bir anahtar bağlayarak elektrik çekip çekmeyeceğini görmek istedi.
Ya da anlatılanlar bu şekilde... Tarihçilerin çoğu Franklin'in bu ilginç deneyinin ne zaman gerçekleştiği konusunda emin değil. Hatta bazıları böyle bir deneyin gerçek olup olmadığını dahi sorguluyor.
Franklin'in uçurtma ve anahtar deneyi gerçekleştiyse bile düşünüldüğü gibi meydana gelmedi.
Popüler kanının aksine, Franklin bu deneyi elektriğin varlığını kanıtlamak için yapmadı.
Hatta Benjamin Franklin'in uçurtma uçururken anahtarı bir şimşeğin çarpması da pek muhtemel değil; aksi halde Franklin ölürdü.
Bu deneye dair tüm bildiklerimiz iki kaynaktan geliyor: İlki Franklin'in 1752 yılında arkadaşı Peter Collinson'a yazdığı ve gazetede yayımlanan mektup.
İkincisi ise Joseph Priestley'nin 1767 tarihli ve elektrik çalışmalarının bir araştırması niteliğindeki kitabında, Franklin'in böyle bir deneyden söz etmiş olabileceğinden bahsetmesi.
Franklin mektupta uçurtma ve anahtar kullanarak ve tekrarlanabileceğini söyleyerek 'Deney Philadelphia'da başarılı oldu' şeklinde yazdı.
Deneyi ne zaman yaptığını ya da gerçekten yapıp yapmadığını belirtmedi.
Aradan geçen 15 yılın ardından Priestley daha fazla detay verdi: 46 yaşındaki Franklin'in, 22 yaşındaki oğlu William ile bu deneyi 1752 yılının Haziran ayında gerçekleştirdiğini yazdı.
Bilim insanları, tarihin 10 Haziran 1752 olduğunu tahmin ediyor. Bazıları 1752 yılında daha geç gerçekleştiğini düşünürken, diğerleri hiç gerçekleşmediğine inanıyor!
Peki elektriği Franklin mi keşfetti? Bunun cevabı hayır. Elektrik 18. yüzyılın ortalarında halihazırda bilinen bir fenomendi.
1750 yılının Mart ayında Franklin, arkadaşı Collinson'a 'paratoner' hakkındaki fikrini yazdı.
Temmuz ayında paratoner kullanarak elektriği bir 'leyden kavanozunda' depolama fikrini paylaştı.
Franklin'in bu fikri tüm Avrupa'da konuşuldu ve 1752 yılının Mayıs ayında iki Fransız bilim insanı (Thomas Dalibard ve M. Delor), ayrı olarak Franklin'in deneyinin başarılı bir versiyonunu gerçekleştirdiler.
Priestley'e göre kendi deneyini gerçekleştirmek üzere olan Franklin bu başarılardan bihaberdi.
İddialara göre fırtınanın yaklaştığını hisseden Franklin, kule ucunu beklemek yerine anahtarla deneyi gerçekleştirmeye karar verdi.
Franklin, uçurtma deneyini gerçekleştirmiş olsa da olmasa da, paratoner fikri ona aitti ve başka bilim insanlarına ilham oldu.
Bu sayede bugün insanlar bir yapıyı veya yükseltiyi olası yıldırım hasarlarından koruma olanağına sahip oldu.
Yorum Yazın
İcat mı? Keşif desek şuna. Keşfedilen şey doğada kendiliğinden bulunur elektrik de bunlardan biridir. Fakat icat edilen şey, eldeki veriler ışığında, teknik ... Devamını Gör