Merkez Bankası Enflasyon Raporu Sunumunda Ekonomistlerin İlgisini Çeken Asgari Ücret Detayı
Merkez Bankası, 2024 yılının 2. Enflasyon Raporu'nu sundu. Raporda enflasyon beklentilerinin 2 puan yükseltildiği görülürken, asgari ücrete yönelik kısım ise ekonomistlerin dikkatini çekti.
Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan, Enflasyon Raporu sunumunu yaptı. Raporun sunumu sonrası başkan yardımcıları Hetice Karahan ve Cevdet Akçay'la birlikte soruları cevapladı.
Geçmiş sunumda Enflasyon Raporu'nda dikkat çeken bir detay olan asgari ücrete yönelik de bir soru karşısında Başkan Karahan, şu şekilde bir cevap verdi:
Asgari ücret TCMB uhdesinde bir konu değil. Tavsiye verilmesi de söz konusu değil. Biz enflasyon tahminlerimizi yaparken, birtakım varsayımlarda bulunmak durumundayız. Belirlediğimiz hedefler var. Hizmet enflasyonunda emek yoğun bir sektör olduğumuz için hizmet enflasyonu üzerinde asgari ücretin etkisi söz konusu.
Tek asgari ücret artışı olacağı dillendirildiği için biz bunu varsaydık, bunun iletişimini yaptık. Ücret konusunda şu anda ücretlilerin yüksek enflasyondan dolayı erimesi söz konusu. Bizim birinci yapmamız gereken şey kalıcı şekilde fiyat istikrarını sağlamak. Enflasyonu düşürürsek zaten kalıcı refah artışı olacaktır. Ücretler enflasyonist olmayacak şekilde, sağlıklı bir şekilde artmaya devam edecektir.
Ekonomistlerin Enflasyon Raporu incelemelerinde dikkatlerini çeken bir asgari ücret detayı daha oldu.
Bu tabloda gördüğünüz bir ekonometrik modelleme. Özetle şunu anlatıyor: Asgari ücret üzerinden kategorik olan yapılan modelde hizmet tarafında maaşların (asgari ücret ağırlıklı ve emek yoğun olması nedeniyle) etkisi.
Gelin ekonomistler ne demiş bakalım, tercümesini de yapacağız.
Modeli ilk inceleyen Sabri Öncü olarak görülüyor ki o da Oktay Özden'in paylaşımına istinaden iletiyor.
Özden şunları iletiyor:
Türkiye'de talep yönlü bir enflasyon filan yok. Enflasyonun ana motoru şuan kar marjlarındaki agresif artış. Şirketlerin bunu yapmasının temel nedeni agresif gelir/kazanç talebi. Enflasyonun düşmemesinin nedeni de uygulanan politikaların bu fiyatlama davranışını sınırlayıcı etkisi olmamasından kaynaklanıyor. Doğrudan yerine dolaylı vergi politikasıyla, harcama kısarak vs. bu enflasyon çözülmez. Çünkü ortada agresif boyutlara ulaşmış bir harcama yok, bir talep yok. Doğru bir vergi politikası ile agresif sektörel hatta daha mikro ölçekte firma bazlı kârlar baskılanmalı. Bu fiyatlama davranışı ancak böyle kırılır.
Özetle, Özden diyor ki enflasyondaki yükseliş maaşlar çok arttığı için talebi artırarak artmadı, firmalar daha çok kar etmek için fiyatları çok yükseltti. Yükselen fiyatları da vergileri tavana yayarak yani yine şirketlerin karlarını verilendirerek düşürebilirsiniz.
Yukarıdaki paylaşıma dönersek, bu model üzerinden de Öncü diyor ki, TCMB'nin hesaplamasına göre talep yani tüketiciler asgari ücret çok yükseldiği için daha çok alabiliyor bu da enflasyonu yükseltiyor.
İroni yaparak yani modeli ti'ye alarak da modellemenin yüksek anlamlılık düzeyine yani sonuçların etkili görüldüğü hesaplamasına bağlıyor.
Aslında bu modelleme Prof. Dr. Ceyhun Elgin'in paylaşımıyla daha çok gündeme gelmiş oluyor. Elgin durumu şöyle anlatıyor:
Dün açıklanan Merkez Bankası Enflasyon Raporu'nda yer alan şu tablo yer yer eleştiri alsa da birçok iktisatçının yeterince dikkatini çekmemişe benziyor. Oysa şaka gibi bir sonuç. Daha kötüsü, anlaşılan bu abuk tablo, temmuzda asgari ücrete zam yapılmasına karşı da kullanılacak.
Zira tablonun hemen altında şu cümle yer alıyor: ''Son yıllarda ücret ayarlamalarında geçmiş enflasyonunun daha önemli rol oynaması ve asgari ücretin yılda iki kere güncellenmesi, asgari ücretin katsayısında artışı beraberinde getirmiştir''
Oysa ekonometriden az biraz anlayan biri dahi, böyle bir veri ile böyle bir basit analiz yaparak bu kadar güçlü sonuçlar çıkarılmayacağını bilir! Zira işin ucunda asgari ücrete zam yapılmazsa milyonlarca insanın alım gücü ve hayat kalitesinde yaşanacak düşüş var.
Daha açık söyleyeyim önümüzde Tansu Çiller'in vaktiyle Y=C+I+G+X-M'yi tahminleyip R2=1 diye sunum yapmasıyla yarışır bir tablo var. Hal böyleyken hemen her konuda sıklıkla görüş bildiren iktisatçılarımızın (istisnalar hariç) suskun kalmasını anlamakta güçlük çekiyorum.
Anladığım kadarıyla, bir meslektaşımın tabiriyle, ''normal karakterlerin (her tür medyada sıklıkla yer alan ve sık sık görüş bildiren iktisatçılarımızı kastediyor) hepsi sisteme uyum sağlama çabasında.'' Öyleyse çok yazık!
Elgin'in söylediklerini de şöyle açıklayalım: "Burada aslında modelleme çok doğru değil, bunu da asgari ücrete zam yapmamak için ekonomi yönetimi örnek alabilir. Bunun her şeye yorum yapan ekonomistler tarafından görülmemiş olması da çok olası değil."
Cem Oyvat'dan yorum gecikmiyor. En özet haliyle, modellemedeki verilerin hatalı olduğunu iletiyor.
Doç Dr. Orhan Karaca da uzun ve teknik bir yorum ile analiz ediyor. En özet hali de👇
Model ve hesaplamalardaki teknik hatalara dikkat çektikten sonra, aslında en çok ilişkisi olan 4. değişken olan asgari ücretin 3. sıradaki gıda fiyatlarının önüne geçmesine vurgu yapıyor. Modelin, 'asgari ücretin etkisine odaklanmak üzere kurulduğunu' da düşünürken, enflasyonun artışının geçmiş kayıpları telafi nedeniyle asgari ücret artışlarına neden olması etkisinin ise göz ardı edildiğini de belirtiyor ve kendisi şu özeti yapıyor:
Kısacası, bu model kamuoyunu asgari ücrete temmuz ayında zam yapılmamasına ikna etmek için kurulmuş gibi görünüyor. Fakat model ekonometrik açıdan çok sorunlu gibi görünüyor ve üstelik düzgün olsa bile sonuçları asgari ücrete zam yapılmayarak enflasyonda sağlanacak düşüşün fazla olmayacağına işaret ediyor.
Cem Çakmaklı da modeli nedensellik ve ilişki üzerinden yorumluyor.
Değişkenlerin özel seçilemeyeceğini belirten Çakmaklı, bu gibi analizlerin çok daha fazla veri ile yapılmasını uygun görüyor, özetle.
Özetle, asgari ücret artışının enflasyonist etkilerine yönelik iktisat dünyasında tartışmalar sürüyor, bunun vatandaşa yansımaları ise yaşayarak görülüyor.
Yorum Yazın