Osmanlı Tarihini İyi Anlamak İçin Okunması Gereken 21 Kitap
1. Halil İnalcık, Devlet-i Aliyye, İş Bankası Kültür Yayınları
Tarihçilerin Kutbu Halil İnalcık'ın 2 ciltlik bu eserinde Osmanlı Devleti'nin bir beylikten güçlü ve köklü bir imparatorluğa dönüşümünün öyküsü anlatılıyor. İnalcık bu eserinde siyasi tarihin toplumsal-ekonomik alt-yapısını, yani nüfus hareketleri, göçler, kitlelerin temel ihtiyaçları, tarım ve ticaretin bu ihtiyaçları karşılama şekilleri ve şehirleşme konularında da analizler yapıyor. Tarihsel sorunları açıklamada geçmişten gelen geleneksel zihniyet ve kurumlar çerçevesinin tespitine girişiyor.
2. Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ, Yapı Kredi Yayınları
Yaşayan en büyük Osmanlı tarihçisi Halil İnalcık, 1973'te ilk kez İngilizce yayımlanışının ardından çevrildiği tüm dünya dillerinde geniş yankılar uyandıran bu incelemede, benzersiz bir dönemin olası en bütüncül ve en yetkin betimlerinden birini sunuyor. Osmanlı'nın siyasi ve kurumsal yapılarının derinlemesine çözümlemelerini, din ve ticaret ilişkileri, yönetim ve toplumsal yapılanma üzerine kapsamlı açıklamalar ve eksiksiz bir Osmanlı kronolojisi izliyor.
3. Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Eren Yayınları
2 ciltlik bu eserin ilk cildi Halil İnalcık tarafından yazılmış. İkinci cilt ise Suraiya Faroqhi, Bruce McGowan, Donald Quataert ve Şevket Pamuk tarafından yazılmış.
4. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı İmparatorluğu, Tarihi Türk Tarih Kurumu
4 ciltten ( 6 bölüm ) oluşan bu eser Osmanlı İmparatorluğu’nun siyasal tarihine ve devlet örgütüne ilişkin oldukça zengin bir içeriğe sahip. Osmanlı modern tarihçiliğinin kurucularından olan İsmail Hakkı Uzunçarşılı'nın bu eseri Türk Tarih Kurumu tarafından basılmış.
5. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Saray Teşkilatı Türk Tarih Kurumu
Bu eser Osmanlı saray teşkılatı hakkında en önemli kaynaklardandır. Topkapı Sarayı'ndan kimler görev yapar, görevleri nelerdir, saray içinde hiyerarşi vb. tüm soruların cevabını bulabileceğiniz bu eser de Türk Tarih Kurumu tarafından basılmıştır.
6. Reşat Ekrem Koçu, Topkapı Sarayı, Doğan Kitap
Reşad Ekrem Koçu bu eserinde sizi adeta bir mihmandar gibi Topkapı Sarayı'nı gezdiriyor. Sarayın hangi bölümünde ne var, önemli toplantılar nerede yapılır, haremin odaları ve Osmanlı saray teşkılatı hakkında öğrenmek istediğiniz bir çok bilgiye ulaşabileceğiniz bir kaynak.
7. İlber Ortaylı, Türk Teşkilat ve İdare Tarihi, Cedit Neşriyat
Türk tarihçiliğinin önemli isimlerinden İlber Ortaylı bu eserinde Osmanlı Teşkilat ve İdaresinin Sasani, Bizans ve Selçukludaki temellerinden bahsedip, İslam Devletindeki teşkilatlanmasına, Osmanlı ile aynı dönemdeki Avrupa' devletlerinin teşkilatlanmasına ve Osmanlının kuruluştan yıkılışına kadar tüm teşkilatlanmasına yer veriyor.
İlber Ortaylı yazdığı kitabı şu şekilde tanıtıyor:
''Osmanlı idari teşkilatı imparatorluklar bölgesi Ortadoğu medeniyetinin teşkilatlanma tarihindeki zirveyi temsil eder. Bir imparatorluğun idari teşkilatı onun zengin sosyal kurumlaşmasının bir yansımasıdır. Bu zor deneme inşallah amacına ulaşır. Bir imparatorluğun idarî teşkilâtı onun zengin sosyal kurumlaşmasının bir yansımasıdır.''
8. İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, İsmail Hami Danişmend, Doğu Kütüphanesi
Osmanlı tarihçiliğinin otorite isimlerinden İsmail Hami Danişmend’in “İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi” 6 ciltten oluşuyor. Osman Gazi’den , Sultan Vahdettin'e kadar imparatorluk tarihinin önemli savaşlar, taht mücadeleleri, entrikalar ve perde arkasında yaşananların yanı sıra Osmanlı toplum hayatına dair pek çok konuyu yıl, ay,hafta ve gün tarihi vererek, kronolojik olarak bulabilirsiniz.
9. Söğüt'ten İstanbul'a, İmge Kitabevi Yayınları
Mehmet Öz ve Oktay Özel'in derlediği bu eser 13 önemli tarihçinin Osmanlı'nın kuruluşundan İstanbul'un fethine kadar geçen dönem üzerine yazdıkları makaleler bulunmaktadır. Bu eser gaza kültürünü, yeniçerileri ve ilk fetihler dönemindeki Osmanlı'yı tanımanıza yardımcı olacak ve ufkunuzu açacaktır.
10. Ahmet Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet
Osmanlı'nın son yüzyılında yetiştirdiği en önemli devlet adamlarından biri olan Ahmet Cevdet Paşa'nın hazırladığı bu eser 12 ciltten oluşmaktadır. Yıllarca devletin resmi tarihçiliğini yapan Ahmet Cevdet Paşa bu eserini hazırlarken birçok belgeyi kullanmış, mühim olaylara tanık olanları bizzat dinleyerek hazırlamıştır.
11. Tevarih-i Al-i Osman, Aşıkpaşazade
Osmanlı'nın bilinen ilk tarih kitabı olan Tevarih-i Al-i Osman, Osmanlı'nın kuruluşundan 15yy sonuna kadar olan bölümünü içermektedir. Eserde Osmanlı hanedanının köklerinden de bahsedilmektedir. Dönem halkının okuyup anlayabileceği sade bir dille yazılan eser, Nihal Atsız tarafından günümüz Türkçesine çevrilmiştir. Eserin yazarı İstanbul'un fethine de katılan bir Vefai dervişi olan Aşıkpaşazade'dir. Eser 15 yy sonunda tamamlanmıştır.
12. Kitab-ı Cihannüma, Mehmed Neşri
Mehmed Neşrî tarafından yazılan bu eser 6 cilt olarak hazırlanmış olup günümüze sadece sonuncu cildi ulaşmıştır. Eserin son cildinde ise Osmanlı tarihi Oğuz köklerinden başlayarak anlatılmıştır. Eser 15.yy sonunda tamamlanmıştır.
13. Naima Tarihi, Mustafa Naima
İlk Osmanlı vakanüvisi olan Mustafa Naima İbn Haldun’un tarih anlayışından etkilenmiş ve İbn Haldun’un beş dönemle ilgili teorisini özetleyerek Osmanlı tarihini dönemlerini bu şemaya göre açıklamaya çalışmıştır. Eser Osmanlı'nın 1574 ve 1651 yılları arasındaki olayları anlatmaktadır.
14. Zındıklar ve Mülhidler, Ahmet Yaşar Ocak Tarih Vakfı Yurt Yayınları
Osmanlı tarihinde İmparatorluğun 15. yüzyıldan 17. yüzyıla kadarki üç yüz yıllık siyasal ve toplumsal düzenine, bu düzenin arkasındaki resmî ideolojiye karşı bazen kişisel, bazen kitlesel birtakım çıkışlar görülür. Siyasal iktidarın “Zındıklık ve Mülhidlik” (bugünün Türkçesiyle “Sapkınlık ve Dinsizlik”)le itham ettiği bu hareketler, genellikle idamla cezalandırılmıştır. Şeyh Bedreddîn, Molla Lûtfî, Nadajlı Sarı ‘Abdurrahman Efendi, Hakîm İshak, Larî Mehmed Efendi, Oğlan Şeyh İsma‘il-i Ma‘şûkî, Hamza Balî, Şeyh Muhyiddîn-i Karamânî gibi kişilerin Osmanlı iktidarına ve resmî ideolojisine karşı duruşlarının sebepleri ve mahiyeti, amacı ne idi? Toplumun hangi kesimlerinden kaynaklanıyor ve yankı buluyordu? A. Yaşar Ocak, kitabında bu soruların ve benzerlerinin cevabını ve Osmanlı tarihinin bu ilginç cephesinin bir panoramasını vermeyi deniyor.
15. Babam Sultan Abdülhamid, Ayşe Osmanoğlu, Timaş Yayınları
Sultan II.Abdülhamid'in kızı Ayşe Osmanoğlu'nun bu anı kitabı 19.yy sonu 20yy başında Saray ve çevresinde gelişen olaylar, II.Abdülhamid'in hayatı ve siyasi düşünceleri hakkında birinci elden bir kaynaktır. Osmanlı'nın son dönemiyle ilgili önemli bir kaynak olan Ayşe Osmanoğlu'nun anıları tamamen yayınlanmamış olup Topkapı Sarayı'nda muhafaza edilmektedir.
16. Osmanlı: Bir Dünya İmparatorluğunun Soykütüğü / Barış Ünlü, Dipnot Kitap
Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluşunu inceleyen geleneksel tarih yazımı iki temel soru etrafında yoğunlaşır: 1) Osmanlı'nın genişlemesinin ardındaki güç gaza mı yağma mı? 2) Osmanlı Bizans'ın mı Türk-İslam kültürünün izleyicisi mi? İlk soru etrafında süren tartışmaya idealist ve materyalist tarih felsefelerinin mücadelesi damga vururken, ikinci sorunun odaklandığı tartışma Avrupa-merkezcilik ile milliyetçiliğin çarpışma alanı olarak karşımıza çıkıyordu. Barış Ünlü, bu iki tartışmanın ötesine geçerek Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluş problemi üzerine yeni bir yaklaşım öneriyor. Yazarın benimsediği dünya-merkezci yaklaşım zaman ve mekân açısından alışık olduğumuz ölçekleri değiştirmekte, büyütmekte ve çoğaltmaktadır. Barış Ünlü böylece, farklı zaman ve mekân karşılaşmalarının, dünya tarihinin yenilenen ve yinelenen tarihsel örüntülerinin ve kültürlerarası etkileşimlerinin bir ürünü olan Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluş tarihini yeniden yazmaktadır.
17. Modern Devletin Doğası 16. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Osmanlı İmparatorluğu, Rifa'at Ali Abou-El-Haj, İmge Kitabevi Yayınları
Modern Devletin Doğası 16. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Osmanlı İmparatorluğu adlı eserde geleneksel tarih yazımının dışına çıkarak Osmanlı toplum ve devletini yeniçağ toplumlarıyla karşılaştırarak ele alıyor, 16.-18. yüzyıllarda yaşanan değişim doğası üzerinde yoğunlaşıyor. Bunu yaparken, bir yandan da Batılı tarihçiler arasında yaygın olan 'oryantalist' yaklaşımlarla hesaplaşıyor.
18. Osmanlı Denizgücü, Palmira Brummett, Timaş Yayınları
Eserde Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğu’daki yayılması evrensel egemenlik iddiaları, Doğu Akdeniz’de güç elde etmeye yönelik politikalar ve Doğu ticaretinin kontrolünü ele geçirme mücadelesi bağlamında inceleniyor. Bu yeniden kavramlaştırmanın amaçları, Osmanlı Devleti’ni bir başrol oyuncusu olarak görmek, Keşifler Çağı temasında öne çıkarılmamış cephelere dikkat çekmek ve Avrupa-Asya dünyasındaki ilişkiler anlayışını fark söyleminin oluşturduğu sınırların ötesine taşımaktır.
Kitabın odak noktaları ticaret ve siyasettir; Osmanlı İmparatorluğu’nun biricik, etkisiz ve diğerlerinden uzak bir devlet olduğu görüşünü desteklemektense akademik tartışmalar ile ortaçağ sonundaki ve erken modern dönemdeki devletlerle ilgili mukayeseli analizlerde Osmanlı Devleti’nin ve Osmanlı seçkinlerinin ticarette bilinçli hareket ettikleri görüşünün yer almasına imkân tanımaktadır.
19. Eşkıyalar ve Devlet, Karen Barkey, Tarih Vakfı Yurt Yayınları
Osmanlı devletinin karşılaştığı en büyük tehlike, 16. ve 17. yüzyıllarda, köylüler ve elitler değil, eşkıyalardı. Osmanlılar, köylüleri ve dönüşümlü olarak görevlendirdikleri elitleri devlete bağımlı kılarak isyan etmelerini engelliyordu. Bu arada işsiz kalan paralı askerler ve levendler eşkıya topluluklarına dönüşüyor, uzun pazarlıklar sonucunda devlet sistemine dahil edliyordu. Osmanlı İmparatorluğu’nun merkezileşme süreci Batı Avrupa’daki merkezileşme tarzlarından farklı, ancak onlarla karşılaştırabilecek yeni bir merkezileşmedir. Bu farklılık, imparatorluktaki devlet-toplum ilişkileriyle ilgili iki unsurun, toplumsal yapı ile Osmanlı yöneticilerinin özgün merkezileşme tarzlarının bileşiminde yatmaktadır. Karen Barkey bu kitabında, eşkıyalık hareketlerinin niçin bir gerileme belirtisi olmadığını, devlet ile eşkıyaların karşı karşıya geldiği dönemlerin ardından merkezi iktidarın gücünün nasıl pekiştiği anlatıyor.
20. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İlber Ortaylı, Timaş Yayınları
Osmanlı Tarihi’nin modernleşme sancılarının yaşandığı 19. yüzyılına ışık tutan oldukça önemli bir kitaptır. Osmanlı maliyesinden bürokrasisine, askeriyesinden eğitime farklı alanlarda Osmanlı'nın yaşadığı sıkıntıları anlatan kitap günümüz Türkiyesi'ne de ışık tutuyor.
21. Bu kitap listesi eksik diyenler için Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi, Erhan Afyoncu, Yeditepe Yayınevi
Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi, Osmanlı siyasi tarihi üzerinde araştırma yapmak isteyenler için vazgeçilmez bir el kitabıdır. Osmanlı tarihinin ana kaynakları olan kronikler, şahnameler, gazavatnameler, fetihnameler, sefaretnameler, ıslahatnameler, surnameler ve biyografi kitapları ile Osmanlı İmparatorluğu için Türk tarihleri kadar önemli olan yabancı kaynaklar (Arap, Bizans, Bulgar, İran, İtalyan, Macar ve Sırp) hakkında bir araştırmacının ihtiyaç duyacağı bilgilere bu eser vasıtasıyla ulaşılabilir. Ayrıca eserde Tanzimat'a kadar Osmanlı siyasi tarihi hakkında yapılmış araştırmalar da çok geniş bir biçimde kronolojik sırayla verilmiştir.