Yapıldığı Döneme Damgasını Vuran ve Büyük Sansasyon Yaratan 6 Yapıt !
Salvador Dali - Çarmıhtaki İsa
Sanat tarihinin en çok sansasyonu seven sürrealizm yani gerçek üstücülük akımında bile gerçek üstü duran sanatçımızı Salvador Dali.
Salvador Dali ne tanrıya inanıyordu nede bir dine mensuptu. Yaptığı resimler ve sergilediği garip davranışları ile hep ilgi çeken bir sanatçı olmuştur.
Ancak yaptığı bu resim yüzünden kocaman Hristiyan alemini bir birine düşürmeyi başarmış ve döneminde büyük sansasyon yaratmıştır.
Bu resim diğer çarmıha gerilmiş İsa resimlerine benzemiyordu. Sanat tarihinde yüz binlerce çarmıhta İsa konusu işlenmişti ama hiçbiri bu şekilde ele alınmamış ve tanrı tanımaz biri tarafından yapılmamıştır.
Katolik rahip ve din adamları bu resim sonrasında bir birine girdiler. Bir kısmı resmin inancı daha da körükleyen çok etkili ve güzel bir çalışma olduğunu savundular. Diğer taraf ise İsa'nın hoyratça çarpıtıldığını onu sanki bir yaratık gibi işlediklerini ve büyük bir saygısızlık örneği olduğunu savundular.
Tartışmalar uzunca süre dinmedi. Ancak Bu resim bu gün bile en çarpıcı İsa resimlerinden biridir.
Meraklısına Not: Resimdeki model Hollywood Stüdyolarında dublör olarak kullanılan bir aktör, stüdyoda iplerle havaya asılarak fotoğrafı çekmişler, Dali de bu açıdan çekilen fotoğrafı kullanmış.
Edgar Degas - Küçük Dansçı heykeli
Edgar Degas hayatı boyunca hiç heykel yapmamıştır. Onun hayatta en çok zevk aldığı şey kağıdını kalemini alıp opera binalarına gidip, prova yapan dansçıların resimlerini, çizimlerini yapmaktır. 6 binden fazla dansçı çizimi yaptığı tahmin edilmektedir.
Degas hayatı boyunca yaptığı tek heykelin aslında nelere mal olacağını kestirebiliyordu.
'Bu çirkin maymuna benzeyen heykel müsveddesi' nasıl olurdu da dönemine damga vurmayı başarabilirdi ?
Bu heykelden özellikle dönemin jet sosyetesi aristokratları, siyaset adamları ve burjuva takımı hem çok korktular hemde nefret ettiler.
Neden mi ?
Çünkü bu heykel bu zengin tayfasının en büyük ortak sırrını ifşa ediyordu.
Sex kaçamaklarını..
O dönemde iyi bir balerin ve de büyük gösterimlerde rol almanın en kolay yolu zengin erkeklerde birlikte olmaktı. Pek çok opera binasında sırf bunun için özel salonların yapıldığı bilinmektedir. Genç ve güzel kızlar zengin ve orta yaşın üstündeki burjuvaların malı gibilerdi ve meyve seçer gibi burjuva sınıfı dansçı seçiyor ve onlarla birlikte oluyorlardı. Bu durumu hemen herkes biliyordu ancak dile getirilemiyordu.
O dönemde bu heykele bakan herkesin aklından aynı şey geçiyordu, ve büyük bir olay oldu. Bu heykelden sonra bu iğrenç sistem yavaş yavaş yok oldu.
Fransesco Goya - 4 mayıs katliamı
Bir adam kollarını İsa gibi iki yana açıyor. Üzerinde paçavralar var. Doğrultulan tüfeklerin son işlemi bitirmesi bekleniyor. Ölüme kucak açıyor. Sanki güneş gibi etrafına ışık saçıyor.
Bu resim sergilendiği günden itibaren büyük bir sansasyon yaratmıştır. Ve İspanya 'Direnişinin' sembolü haline gelmiştir.
İspanya korkunç bir iç savaşın içindedir. Kral ve Kral karşıtları birbirlerine acımasızca saldırmaktadır. İspanya yardım istemek için Fransızlara kapılarını açmıştır. Ancak ispanya Kralı öylesine güçsüz düşmüştür ki Fransa İspanya'yı işgalin eşiğine gelmiştir. Bu sefer halk Fransız askerleri ile çarpışmaya başlamıştır. Halk sıradan çiftçi sınıfıydı. Ama hepside korkusuz vatan sever insandılar. Ancak korkunç sonlarından kurtulamadılar.
Ve Goya Fransız askerler tarafından idam edilen bir direnişçinin son anlarını konu alarak, tarihinin karanlık yüzünü tüm dünyaya açıklayarak büyük bir sansasyon yaratmıştır. Bu resimden sonra savaşa ilgisiz insanlar bile savaş karşıtlığına başlamışlardır.
Meraklısına Not: O kollarını açan adamın bir rahip olduğu ve direnişçi olmadığı öldükten sonra anlaşılmıştır. Fransızlar yanlışlıkla bu adamı öldürmüşlerdir.
Marshal Duchamp - Pisuar
Bir pisuar nasıl sanat eseri olabilir ? Nasıl sansasyon yaratabilir ve nasıl ölümsüz sanat eseri özelliği kazanabilir ?
Marshal Duchamp adlı bir adamın hayatta nefret ettiği bir şey varsa o da sanattır! Çünkü o sanatın burjuva sınıfını tatmin etmekten öteye geçmeyen bir tüketim malzemesi olarak görülmesinden nefret etmekteydi.
Garip heykellere imza atan kendi halinde bir adamdı. Bir gün kendisine bir davetiye geldi. Davetiye de dünya sanat tarihindeki önemli heykeltıraşların, ve çağdaş heykeltıraşların bir sergisi düzenleneceğini, kendisininde bir yapıtı ile sergiye katılması isteniyordu. Michalengello dan Rodin e pek çok baş yapıt bir araya getirilecek olan büyük bir organizasyondu.
Duschamp sanatın yönünü tamamen değiştirebileceğini biliyor muydu acaba ?
Duschamp sergiye ters olarak konulmuş bir pisuar la katıldı. herkes bunun bir şaka olduğunu düşündü. Nasıl bir saçmalıktı bu. Ancak bu aslında sanatın işlevini eleştiren büyük bir başkaldırı idi. Siz burjuvalar sırf paranız var diye sanatı köleniz yapamazsınız. Alın sanat bu alın ve yiyin diyordu.
Büyük bir sansasyon yarattı ve sonraki kuşağın yolunu açan bir çalışma oldu. Sanatın yönü bu çalışma ile birlikte bambaşka bir yöne kaydı
Meraklısına Not: bu çalışma sonradan o kadar çok değer kazandı ki burjuvalar bu pisuar a inanılmaz fiyatlar teklif ettiler :) Duchamp sanatçılığı bıraktı satranca merak saldı, satranç şampiyonu oldu.
Pablo Picasso- Avignonlu Orospular
Bu çalışmanın adı Avignonlu kadınlar değil Avignonlu Orospulardır.
Hoyratça çarpıtılmış bedenler ve yüzler, bilinen tüm estetik değerleri yıkmaktadır. Resmin karşısına geçipte resmi beğenmek oldukça zordur.
Bu resim çıktığı dönemde çok büyük bir tepki almıştır. Fransız Ruhban sınfını ve katolik kilisesinin büyük tepkisini çekmiştir ve onları derinden korkutmuştur.
Garip bir durum ama neden rahip ve din adamları bu resimden korktular ? Neden Picassoyu dinden aforoz etmekle tehdit ettiler ve galerilere, gazetelere ve diğer yayın organlarına resmi sergilememe ve göstermemeleri için baskı uyguladılar ?
Çünkü Avignon Fransanın küçük bir köyünün adıydı. Ve o köyün en büyük özelliği Fransa'nın en güzel kızlarına ev sahipliği yapmaları ve gizli zevkler için kusursuz genel evlere sahiplik yapmalarıydı. Ve bu bölgenin en çok ziyaret edenleri dönemin Fransız ruhban sınıfı papalar ve rahiplerdi.
Picasso bu olayı öğrenmiş, nefret etmiş ve bu sırrı tüm dünyaya resmi ile haykırmıştır.
Meraklısına Not: Resmin adının Avignonlu Kadınlar olarak değiştirilmesinin ve her yerde bu şekilde adlandırılmasının nedeni, o dönemdeki rahiplerin baskıları sonucundan dolayıdır.
Manet - Kırda öğle yemeği
Sanat tarihinde sayısız nü (çıplak) resim yapılmıştır. Ademle Havva yarı çıplaktırlar, İsa yarı çıplaktır, melekler çıplaktır, tanrıların çoğu hep çıplak resmedilmişlerdi.
Ancak bu resim de çıplak bir kadın bulunduğu için çok büyük tepki aldı, döneminde tartışma yarattı, resmi satın alan devlet sessizce parasını geri almadan sanatçıya iade etti, sergilendiği galeriden kaldırıldı uzunca süre hiç bir galeri sergilemeyi göze alamadı.
Peki neden böylesi sıradan ve masum bir resim, büyük bir sansüre uğradı, ve sansasyon yarattı.
Çünkü sanat tarihinde ilk defa sıradan bir kadın çıplak olarak resmedilmiştir. Sanatta çıplaklık hep olmuştur. Ancak hiçbiri çıplaklık kavramını tek başına ele almamıştır. Ancak Monet bu resmi çıplaklığı tek başına ele alan bir resim yaptığı için dikkat çekmektedir. Erotizmle bağdaştırılmıştır. Kimisi pornografik bulmuştur.
Etrafındaki adamların giyinik olması kadını daha da çıplaklaştırmıştır. Ve bu resim sayesinde sanata çıplaklık öğesi girmiş bulunmaktadır.
Meraklısına Not: Resimdeki çıplak kadın Monet in metresidir, ona model olmayı kabul etmiştir. Ancak sonradan anlaşılmıştır ki bu kadın aynı zamanda pek çok adamında metresi çıkmıştır. Sergiye gelenler bir baktılar ki gizli ilişki yaşadığı kadın tam karşısında ona bakıyor, hemde çıplak olarak :)
