Ortamlarda Bilim Konusu Açıldığında Edebileceğiniz 26 Kelam
Çok uzun bir yolculuğa hazır mısınız? Teoriler, kuramlar, evrenin çözülmeyi bekleyen sırları, paralel evrenler, kara delikler ve daha niceleri.. Bu içerik ile başlayacak yolculuğumuzda elimden geldiğince sizlere bilimin güzelliğini aşılamaya çalışırken bir yandan da bulunduğunuz ortamlarda hakkında iki kelam edebileceğiniz, basit ama önemli bilgiler sunacağım. Yeri gelince sıkılacaksınız belki, fakat içeriklerin sonuna kadar ilerleyenlere şunu garanti edebilirim: Her içeriğin sonunda, ufkunuz bir kat daha açılacak..
Not: En doğru bilgilere, en fazla kaynaktan ulaşmaya çalışsam da mutlaka yanlışlarım olacaktır..
Şimdiden, sürç-i lisan edersek affola..
Bu içerikte uzay-zaman bükülmeleri, 4. boyut: Zaman, kıvrılmış, görülemeyen boyutlar ve sicim teorisinin genel sınırlarından bahsedilecektir.
1. 1600'lü Yılların Sonu
Öncelikle geçmişe bir yolculuk yapalım, 1600’lü yılların sonları, Newton’un Kütleçekim kuvvetini keşfettiği (!) yıllar..
2. Kütle Çekim Kuramı
Dünyamızın, ayın, gezegenlerin hareketlerini mantık çerçevesi içerisinde tanımlayan bir kütleçekim kuramı hediye etti bizlere Newton..
3. Kuramda Eksik Kalan Bir Yer
Gezegenler arasındaki bir çekimin varlığından bahseden Newton, çekim kuvvetinin var olduğunu gösterse de asıl soruya cevap bulamadı: Bu kuvvet gerçekte nasıl işliyor?
4. Boşlukta Uzanan Kuvvet
Aralarındaki mesafe 380 bin km olan Dünya ile Ay nasıl etkileşim içine giriyorlar? Nasıl oluyor da Güneş, 150 milyon km öteden, bir şekilde Dünyanın hareketini etkileyebiliyor? Güneş, uzay denilen sonsuz boşlukta nasıl oluyor da uzanıp dünyamıza etki ediyor?
5. Cevap Ünlü Fizikçi Einstein'dan
Einstein öncelikle bu soruya cevap aradı ve buldu da. Kütleçekim kuvvetini ileten şeyin uzayın kendisi olduğunu keşfetti, uzayın her şey için bir altlık görevi üstlendiğini gördü.
6. Uzay Bükülmeleri
Bir sonraki keşfi ise daha da ilginçti. Einstein’a göre ortamda hiçbir şey yokken düz bir şekli olan uzay, ortama madde dahil olduğu zaman eğilip bükülür. Aklınıza gelen o en büyük cisim evet, Güneş!
7. Kuvvetin Uzanmasının Sebebi Bükülmeler
Bu eğilip bükülmeler sayesinde kütleçekim kuvveti uzayda yol alabilmektedir. Güneş’in büktüğü uzayda Dünya kendi yörüngesinde; Dünyanın büktüğü uzayda ise Ay kendi yörüngesinde yol almakta..
8. Kütle Çekim Kuvveti Aslında Yok!
1916 yılında Einstein asıl bombayı patlattı ve Genel Görelilik Kuramı ile kütleçekimi diye bir şey olmadığını açıkladı. Kütle çekimi sandığımız şeylerin uzay-zamanda olan bükülmeler olduğunu söyledi.
9. Yer Çekimi Kuvveti
Yani Einstein' a göre biz insanların dünya üzerinde yürüyebilmelerini sağlayan şey, yerin bizi çekmesi değil, uzaydaki bükülmelerin bizim üzerimizdeki dolaylı etkileridir.
10. Yeni Bir Boyut: Zaman
Einstein, Görelilik Kuramı ile çok büyük boyutlu maddelerin (gezegenler) hareketlerini açıkladı. Bunun yanında, 3 boyutun üzerine (sağ-sol, arka-ön, aşağı-yukarı) bir boyut daha ekledi: Zaman..
11. Elektromanyetik Kuvvet
Uzun bir süre genel görelilik kuramı ile yetindi fizikçiler. Ta ki elektriğin yapısını anlamaya çalışana, elektromanyetik kuvvet ile uğraşmaya başlayıncaya kadar..
12. Elektromanyetik Kuvvetin Sırrı
Kütleçekim kuvvetini anlamak için Einstein, bilinen 3 boyutun üzerine bir boyut daha (zaman) eklemişti. Uzay-zaman bükülmelerini kullanarak kütleçekim kuvvetinin sırrı çözülmüştü fakat elektromanyetik kuvveti çözmek için neyin bükülmesi gerekiyordu?
13. Alman Fizikçi Theodor Kaluza
Kaluza, elektromanyetik kuvvetin tanımlanması için fazladan bir boyuta daha ihtiyaç olduğunu düşündü.Belki de uzayda 4 boyutun dışında başka boyutların da olabileceği fikrini ortaya attı.
14. Cevaplanamayan Sorular
Bu düşünce beraberinde birçok soruyu da getirdi. Madem ki başka uzay boyutları var, nerede peki? İnsanoğlu olarak halen 4. boyutu tam manasıyla çözebilmiş, içerisinde hareket edebiliyor değiliz. Yani zaman içerisinde yolculuk edemiyoruz..
15. İki Türlü Boyut Olduğu Varsayımı
Bu sorunun cevabını Oskar Klein isimli İsveçli fizikçi verdi. Ona göre boyut denilen kavram iki türden olabilirdi; büyük boyutlar yani bizlerin rahatça görebildiği, ve küçük boyutlar yani var olsalar bile görebilme imkanımız olmayanlar.
16. Görülemeyen Boyutlar
Örnek vermek gerekirse, bir kabloya uzaktan baktığınız zaman onu tek boyutlu olarak görürsünüz. Fakat aslında onun uzunluk boyutunun yanında, bir de bizlerin çıplak gözle çoğu zaman göremediği kalınlığı vardır.
17. Küçük Boyutlar
Sonuç olarak boyut dediğimiz kavram iki şekilde olabilir, büyük veya küçük. Ve belki de etrafımızdaki büyük boyutlar kolayca görebildiklerimiz olup, bunların yanı sıra bir nevi kablonun daireselliği gibi, kıvrılmış, çok minik olan, bizim için görünmez boyutlar da belki mevcuttur.
18. Kıvrılmış Ek Boyutlar
Şimdi bu durumu uzay için düşünelim ve uzayın kendisine bakalım ve uzayın mikroskobik boyutlarına indiğimizi varsayalım. Buradaki fikir şu: uzayda, kıvrılmış ek boyutlar olabilir hatta o kadar küçüktürler ki biz onları göremeyiz.
19. Mikroskobik Canlılar Olsaydık?
Eğer kendinizi o boyutları görebilen mikroskobik canlılar olarak kabul ederseniz, bu şekilde hem büyük boyutlara hem de şu an göremediğimiz küçük, dolanmış boyutlara erişiminiz olurdu, değil mi?
20. Ek Boyutlar Üzerine Teori
Yani şunu söylüyorum, uzayın içerisinde derinliklere sıkışıp kalmış başka ek boyutlar olabilir. İşte bu evrenin görebildiklerimizden daha fazla boyuta sahip olduğuna dair bir teori.
21. Sicim Kuramı
Sicim kuramını kabul eden fizikçiler, kuram üzerinde çalışmaya ve bu teoriyi yaşadığımız dünyaya uyarlamaya çalıştılar ve çarpıcı sonuçlar elde ettiler.
22. Dans Eden Enerji İplikçikleri
Buldukları şeyler, atomun en derinlerinde, hepimizin bildiği gibi nötron ve protonlarında daha derinlerinde başka parçacıkların olduğu: Dans eden enerji iplikçikleri.
23. Evrendeki Zenginliğin Nedeni
Bu parçacıkların hepimizin en derinlerinde bulunduğunu, ve evrendeki tüm zenginliğin nedeni olduklarını gördüler. Elektronlar, protonlar, fotonlar.. Hepsi tek bir maddeden meydana gelmişti. İşte bu iplikçiklerden..
24. Teorinin Matematiksel Boyutu
İşin matematiksel boyutuna geçildiğinde ise, beni en çok etkileyen kısım, bu teorinin 4 boyutlu uzayda işleyemeyeceğini, en az 10 uzay ve 1 zaman boyutuna ihtiyaç olduğunu gördüler. Yani Kaluza ve Klein ikilisini bir yerde haklı çıkardılar. Uzayda bizim göremediğimiz başka boyutların olduğu konusunda..
25. Evrenin Sırrı Burada Mı?
Peki bu boyutları ne zaman keşfedeceğiz? O boyutlarda hangi canlılar yaşıyor; küçücük, bizlerin göremediği uzaylılar olabilir mi? Evrenin sırrı bu teorinin kanıtlanmasında yatıyor olabilir mi?
26. Zamanda Yolculuk Geliyor Mu?
En genel tanımıyla, bir üst boyuta çıkmak için önce sahip olduğunuz boyutu tamamen anlamanız gerekli, 4. boyutta hareket etmeyi, zaman içerisinde yolculuk yapmayı keşfetmelisiniz diyen bu teorinin başka ne sırları var?
Bir sonraki içerikte görüşmek dileğiyle ;)