15 Püf Noktayla Külyutmaz Müşahidin Seçim ve Sandık Rehberi
1. 07.00 uyanmak için çok geç, sandıkta söz hakkı isteyenler saati 06.00'ya kursun!
En geç 07.00 itibariyle müşahit olacağınız okulda sandığınızın başında olmanız gerek. Eğer o sandıkta söz hakkı istiyor ve güvenliğinden emin olmak istiyorsanız, erkenden sandıkta görevli memurlarla tanışmak hayrınıza olacaktır.
2. Aç müşahit savaşamaz!
Bu işin fıtratında olan bir mesele de enerjik ve 14 saatten fazla ayakta olmaya hazır olmak. Siz oy sayımının 18.00-19.00 gibi biteceğini sanarken trafodur, kavgadır, savaştır derken bu vakit 16-17 saate kadar çıkabilir. Her ihtimale karşı yanınızda sandviç, meyve suyu ve su gibi ihtiyaçlarınızı mutlaka bulundurun.
3. Nüfus cüzdanı, bu işin esas malzemesidir.
Yanında nüfus cüzdanı getirmemiş bir müşahit, bırakın müşahit olmayı, 4 sene boyunca dalga geçilecek bir insandır. Tabii sadece siz değil; oy vermeye gelen herkesin de nüfus cüzdanıyla gelmiş olduğunu sürekli takip etmeniz gerek.
4. Parmak kontrol etme devri bitti; o yüzden daha da uyanık olun!
Eskiden oy verdiğinizde parmağınıza mürekkep sürülmesi zorunluydu; artık bu yok. O yüzden kimsenin parmağında 'oy vermiş mi yav' boyası aramadan gözünüzü çifte oy kullanmalarına karşı dört açın.
5. Bir stok fotoğraf kadar güleryüzlü olmaya çalışın.
Biliyoruz ki Türkiye'de her daim güleryüzlü olabilmek çok zor. Hele ki sandık başında öfkeli, tedirgin ve sabırsız hissedebilirsiniz ama tüm bu duygular aleyhinize işleyebilir. Bu yüzden elinizden geldiğince güleryüzlü ve samimi olmaya çalışın. 'Kavga var!' raddesine kadar dayanmakta yarar var :)
6. Bu perdenin arkasında gizlilik ve hijyen var!
Oyların verildiği kabinlerin yeteri kadar kapalı olduğuna, insanların kendini yeterince rahat ve özgür hissettiğine, kimsenin bir başkası tarafından oy konusunda zorlanmadığına emin olun.
7. Oy verenlere izin verildiği kadarıyla yardımcı olmaya çalışın.
Özellikle yaşlı, engelli ve hamile kadınların oy kullanırken yardıma ihtiyacı olacaktır. Hatta yaşlı insanlar sandıkları bulmakta bile zorlanacaklar. Eğer yaşadığınız mahallede müşahitlik yapıyor ve sandığa gelmesi zor olan yaşlıları tanıyorsanız, önceden iletişime geçip sandık başında görevli olmayan arkadaşlarınızın yaşlılara yardım ederek onları evlerinden seçim yerlerine getirmelerini sağlayabilirsiniz.
8. Ve sandıklar açılmaya başlıyor; yarım kilo kahve içmiş gibi uyanık ve bir şahin gibi keskin gözlü olmanız gerek.
İşin en zor kısmı başladı; müşahitlik görevlerinizi ve eğitiminizi hatırlayıp yapmanız gereken her şeyi birbir uygulamaya başlayacaksınız. Koordine ve kendinden emin olmayı unutmayın.
9. Trafolara kedi kaçarsa ne yapıyoruz?
Öncelikle kedilerin trafolara olan ilgisini unutmamak gerekiyor; her an her yerde bir elektrik kesintisi yaşanabilir. Bu yüzden her müşahit yanında mutlaka bir el feneri bulundurmalı.
10. "Oha nereye basmışlar mührü be!" kaygılarına son.
En büyük tartışmalardan biri bu kısımda yaşanıyor. Geçersiz oy pusulasıyla ilgili temel meseleleri unutma:
Üzerinde 'evet' mührü dışında yazı, karalama, imza, parmak izi olanlar geçersiz.
Zarfın içinde el ilanı veya herhangi yabancı bir madde bulunan pusulalar geçersiz.
Bütünlüğü bozulacak şekilde yırtılmış ve koparılmış pusulalar geçersiz.
Oy pusulasının arka yüzüne çıkan mürekkep pusulayı geçersiz kılmaz.
Oy sayımı sırasında zarf açılımında yanlışlıkla yırtılan oylar geçerlidir.
11. Sandığa oturmayın; sarılın!
Sandıkların 70 kilo üzeri insanları kaldırmayacağı uyarısını hatırlarsınız. Bazılarının 'niye sandığa oturuyoruz ki?' dediğini duyar gibiyiz. Muhtemel elektrik kesintilerinde sandıkların değiştirilmesine karşı bulunduğunuz sandığa göz kulak olmak bir müşahidin en asli görevidir.
12. Sandıkta fotoğraf keyfi: tutanakları fotoğraflayın!
Tutanakların fotoğraflarını SEÇSİS'e girerek, oy hatalı yazılmışsa güncellenmesini sağlayabilirsiniz. Böyle tutanak ortadan kaybolsa dahi, elinizde bir belge daha olmuş olur.
13. Kavga var!
Kavga çıkartmamak bu işin temel meselesi. Ama eğer ortada halihazırda bir kavga varsa, bununla en sakin ve uzman biçimde başa çıkmak için psikolojinizi hazırlayın. Saat gece yarısına gelmiş ve kavga büyümüş olabilir; unutmayın bir ülkenin geleceği sizin elinizde.
14. Sandık başkanına refakat etme hakkına sahip çık!
Müşahitler eğer isterlerse, ilçe seçime kadar sandık başkanlarına refakat edebilirler. Araçta yer yoksa da kendi araçlarıyla takip edebilirler. Gelemezsiniz derlerse, kulak asmayın. Gidebilirsiniz.
15. Hala müşahit olmadın mı? (buraya anne sesiyle "yazıklar olsun" gelecek)
Anita Roddick'in şöyle bir sözü var:
Eğer etkili olmayacak kadar küçük olduğunu düşünüyorsan bir sivrisinekle uyumaya çalış!
Senin de seçimde mutlaka yapacak bir şeylerin olmalı; hala geç değil. İster siyasi partilerden istersen bağımsız platformlardan seçim müşahidi olabilirsin veya online olarak yardım sağlayabilirsin.
Müşahitlik için iletişime geçilebilecek bağımsız platform: