Betül Hayrullahoğlu Yazio: Kanımızdaki Alkol Eksik Olabilir mi?
Danimarkalı yönetmen Thomas Vinterberg’in 2021 yılında Akademi Ödüllerinde Yabancı Dilde En İyi Film Oscar’ını kazanan filmi Druk (Körkütük), Norveçli psikoterapist Prof. Dr. Finn Skårderud'un öne sürdüğü bir görüşü test etmeye karar veren orta yaşlı dört lise öğretmeninin hikâyesini anlatır. Skårderud'un görüşüne göre insanın kanındaki alkol oranı olması gerekenden %0,05 daha düşüktür. Eğer kandaki alkol oranı bu miktarda artırılıp sabit tutulursa insanlar daha mutlu, özgür, özgüvenli, rahat ve cesur olabileceklerdir.
Her ne kadar bu gerçek bir teori olmasa da, alkole farklı bir bakış açısı getirmesi nedeniyle oldukça ilgi çekmektedir.
Neden Alkol Tüketiyoruz?
World Population Review’in 2022 yılı verilerine göre Türkiye’de yıllık ortalama 1,77 litre alkol tüketiliyor. Erkekler yıllık 3,12 litre alkol tüketirken, kadınlarda bu rakam 0,48 litre.
Bilim insanları yıllardır alkol tüketiminin kişilere göre farklı sebeplerini ortaya koymaya çalışıyor. Yaşam Sağlığı ve Kimya Bilimi uzmanı Dr. Roston’a göre insanların alkol tüketmesinin 7 temel sebebi bulunuyor.
1) Tadının Sevilmesi: Alkollü içeceklerin ham maddesi olan etanolün şekerden üretilmesi kişilerin alkol tüketme eğilimlerini yükseltiyor. Bu nedenle şeker tüketim eğilimleri yüksek olan kişilerde alkol bağımlılığı geliştirme eğilimi de yüksek görülüyor.
2) Dopamin Etkisi: Etanol, beyinde ödül ve haz duygusunu yaratan bir kimyasal olan dopamin salınımını artırıyor. Bu etki nedeniyle insanlar birinciden sonra, ikinci, üçüncü içkiyi de içmek istiyor.
3) İyi Hissettirmesi: Alkol tüketiminin stresi ve kaygıyı azalttığı biliniyor. Ancak alkolün bu etkisi oldukça kısa ömürlü. Alkol sonrası hissedilen rahatlama hızla kayboluyor. Zamanla alkole tolerans geliştikçe kişiler bu etkiyi hissetmek için daha çok tüketime yöneliyor. Bu durum çoğunlukla bağımlılıkla sonuçlanıyor.
4) Daha Rahat Hissettirmesi: Alkol karar verme ve sosyal davranışlarımızı yöneten ön beynimizin kontrolcü rolünü azaltırken, duygularımızı yöneten orta beyni aktif hale getiriyor. Bu durum birkaç içkiden sonra insanların gevşemesini ve rahatlamasını sağlıyor. Çekingenlik azalıp duygular daha rahat ifade edilmeye başlandıkça sosyalleşme de artıyor.
5) Acıyı Hafifletmesi: Alkolün ağrıyı beyne ileten sinyalleri zayıflatma etkisi bulunuyor.
6) Uyumaya Yardımcı Olması: Alkolün her ne kadar böyle bir etkisi olsa da, hafıza için son derece önemli olan REM uykusunu azalttığı için bellek üzerinde olumsuz etkilere yol açıyor.
7) İçimizi Isıtması: Her ne kadar kişiler alkol içince içlerinin ısındığını hissetseler de durum pek öyle değil. Kanın cilt yüzeyine yakın damarlardaki artışıyla birlikte ciltte bir sıcaklık artışı hissediliyor. Oysa alkol vücut sıcaklığını düşürüyor. Yani vücut dışarıdan sıcak hissederken, içeriden üşüyor.
Bu nedenlerin yanı sıra özellikle gençlerde sırf kurallara meydan okumak ve diğerlerinden farklı olduklarını göstermek amacıyla ya da akran baskısıyla istemeden de olsa alkol tüketiminin yaygın olduğu biliniyor.
Alkol Kişiliğin Hangisi?
Alkolle ilgili merak edilen bir diğer konu da alkol kişiliğinin neye göre şekillendiği. Neden alkol tükettikçe bazılarımız daha neşeli olurken bazılarımız daha öfkeli ya da duygusal oluyor? Her ne kadar kişilerin alkol tükettikçe farklı özelliklerinin ön plana çıkmasında yani içki kişiliğinde neyin belirleyici olduğu tam olarak bilinmese de, içmenin herkesi biraz daha dürtüsel yapma eğiliminde olduğu kanıtlanmış durumda. Bu nedenle kişilerin mevcut kişisel özellikleri alkol tüketimiyle belirgin hale gelebiliyor. Ancak dürtüsellikteki artışa bağlı olarak normalde olumsuz davranışlar sergilemekten uzak kişiler bile pek çok olumsuz tutumlarda bulunabiliyor. Dr. Winograd'ın yakın tarihli araştırması, araştırmaya katılanların dörtte birine yakınının, ayık oldukları zamana kıyasla daha az hoş, daha az sorumlu ve daha az akıllı olduklarını ortaya koyuyor.
Alkolün Başka Ne Gibi Zararları Var?
Alkolün ayrıca kalp hastalıkları, çok sayıda kanser, felç, karaciğer rahatsızlığı, depresyon, hafıza kaybı, şiddete başvurma, kaza sonucu ciddi yaralanmalara ya da ölüme yol açma gibi çok sayıda zararı bulunuyor.
Alkol Severlere İyi Haber: Ilımlı Alkol Tüketimi ile Belirli Faydalar Elde Etmek Mümkün
Uzmanlar alkolün iyi ve kötü etkilerini ortaya çıkaran etkinin tüketilen doz olduğunu belirtiyor. Ilımlı alkol tüketimi, alkolün sağlığa faydalarının risklerinden açıkça daha ağır bastığı bir nokta olarak kabul ediliyor. ABD’de bu nokta erkekler için günde en fazla 1-2, kadınlar için ise en fazla 1 içki olarak belirlenmiş durumda. Ilımlı içme risklerden kaçınmanın yanı sıra kalp ve dolaşım sistemi için faydalı görülüyor. Ayrıca vücudu tip 2 diyabete ve safra kesesi taşlarına karşı da koruduğu belirtiliyor.
Ancak uzmanlar ılımlı alkol tüketimin faydalarının riskleri aşmasının kişiden kişiye değişiklik gösterdiği konusunda uyarıyor. Örneğin kardiyovasküler hastalıkların yol açtığı risklerin daha yoğun görülmeye başlandığı orta yaşın altındaki bir kişi için alkole bağlı kaza riskinin artması, orta düzeyde alkol tüketiminin kalbe faydalarından daha ağır basıyor.
Tehlike Çanları
Alkolün zararlarından kaçınmak için düşük doz tüketimin önemi ortada. Ancak doğru dozda tüketim her durumda kolay olmuyor.
Birçok araştırmacı, stres, kaygı ve endişeyi azaltmak amacıyla alkol tüketiminin, sosyalleşme ya da eğlenme amaçlı tüketime göre daha büyük oranda alkol bağımlılığına yol açtığına dikkat çekiyor. Bunun nedeni alkolün rahatlatıcı etkisinin hızla kaybolması ve alkol toleransının gelişmesi ile bu rahatlamayı hissedebilmek için her seferinde daha çok alkol tüketilmesi.
Ne Yapmalı?
Yüksek alkol tüketimine yol açan stres, kaygı ve endişeyi azaltmak için alkol tüketimi dışında çözümlere yönelmek büyük önem taşıyor. Uzmanlar alkol kullanmadan stresi ve kaygıyı azaltmak için yoga ve meditasyon gibi yöntemleri öneriyor.
Hadi Yüzleşelim
Tüm bu sonuçlar Skårderud’un sınır aşılmadığı müddetçe haklı olabileceğini gösteriyor. Peki, ılımlı tüketim noktasını istikrarlı bir şekilde korumak mümkün mü? Alkolün dopamin ile beynimize oynadığı oyununa ne kadar hazırız?
Öğretmenlerin deneylerinin sonucunu merak edenleri Mads Mikkelsen’in mükemmel oyunculuğuyla Drunk (Körkütük) Filmini seyre davet ediyoruz.
Betül HAYRULLAHOĞLU
Yorum Yazın