Romanlara Karşı Kullanılan Ayrımcı 34 Deyiş, Deyim ve Atasözü
Tıpkı galerimizi derlediğimiz 'Ayrımcı Sözlük'te de denildiği gibi, Romanlar, evrensel olarak ırkçılığa en çok maruz kalmış topluluklardan birisidir. Onlar da, kendi toplulukları dışındakileri budala, ahmak ya da barbar anlamına gelen 'gaco' terimiyle niteleyerek tepki vermişlerdir. Ancak bu tepkinin bile ne denli masum kaldığını, aşağıdaki örneklere baktığınızda fark edeceksiniz. Bu sözler bizim ayıbımızdır. Toplumumuza ve birlikte kardeşçe yaşama arzumuza, ne denli zarar verdikleri de ortadadır. Umuyoruz, bu arkaik deyim, deyiş ve atasözleri, en kısa zaman zarfında yerlerini, birbirini yücelten, sevgi dolu örneklere bırakırlar.
1. "72 buçuk millet"
'Bütün dünya' anlamına gelen bu deyişteki 'buçuk' Romanların tam bir millet olmadığı anlamına gelir. Ör: 'Yetmiş iki buçuk millet Çanakkale'ye yüklendi.' (Kemal Tahir - Yorgun Savaşçı)
2. "Çingen"
Açgözlü, cimri ve arsız anlamında kullanılan bu terim, Romanlara yönelik evrensel ırkçılığın Türkçe'deki izdüşümüdür.
3. "Çingen beygire binmiş, paşa oldum sanmış."
Romanları aşağılayan ırkçı bir atasözü.
4. "Çingen çalar, Kürt oynar."
Uyumsuz ve karışık yer veya durumu ifade etmek için kullanılan bir deyiş.
5. "Çingen eşeği önden gider."
Romanları aşağılayan ırkçı bir atasözü.
6. "Çingen hesabı yapmak."
Önemsiz, ufak şeyleri hesap etme anlamında kullanılan bu ırkçı deyim, Romanları aşağılama amacı güder.
7. "Çingen takımı"
Romanlardan olanları ifade etmek için kullanılan yaygın bir ayrımcı deyiş. Ör: 'Bu Aşık Niyazi, esasında Alevi değildi. (...) Kimi 'Çingen takımı' diyor, kimi 'mahpusane kaçağı'...' (Kemal Tahir - Rahmet Yolları Kesti)
8. "Çingene borcu"
Önemsiz ve dağınık borçları betimlemek için kullanılan bu deyim, Romanlara ırkçı bir gönderme yapmaktadır.
9. "Çingene ciğer pişirir, yemeden karnını şişirir."
Yemeği bitmesin diye yemeden doyduğunu söyleyecek kadar cimri olan kişiyi betimlemek için kullanılan bu atasözü, Romanları cimrilik ve görgüsüzlükle özdeşleştirir. Bu deyişin farklı bir versiyonu da şu şekildedir: 'Çingene ciğer pişirir, yarısını küle düşürür.'
10. "Çingene çergesi / Çingene çadırı"
Derme çatma ve pis bir yeri betimlemek için kullanılan bu ırkçı deyim, Romanların yaşam alanlarını yoksulluk ve kirlilikle özdeşleştirir.
11. "Çingene çergesinde (çadırında) musandıra ne arar?"
Yoksul kimselerden bir şey beklenemeyeceği anlamına gelen bu ırkçı deyiş, Romanları aşağılama amacı güder.
12. "Çingene çingeneden köy kıskanır."
Romanları, birbirlerini çekemeyen insanlar olarak betimleyen ırkçı bir atasözü.
13. "Çingene çorbası"
Karmakarışık ya da darmadağın durumları ifade etmek için Romanları simge olarak kullanan ayrımcı bir deyim.
14. "Çingene çingeneye çatmadıkça kasnak (eleği) boynuna geçmez."(
'Bayağı kişilerin utanmaları için birbirlerine girmeleri gerekir.' anlamına gelen bu ayrımcı atasözü, bayağı sıfatını çingene kelimesiyle özdeşleştirir.
15. "Çingene düğünü"
Gürültülü ve düzensiz bir topluluğu anlatan bu ırkçı deyim, Romanların yaşam biçimlerini kargaşa ile özdeşleştirir.
16. "Çingene erişemediği harmanı, zekatına sayarmış."
Romanları aşağılamaya yönelik ırkçı bir atasözü.
17. "Çingene göçü"
Düzensiz göçü betimleyen bu deyim, yine Romanları kargaşa ile özdeşleştirir.
18. "Çingene ile evlenince tuğla eriyinceye kadar yıkanılsa cünüplük çıkmaz."
Günlük dilde sıkça kullanıldığı görülen ve doğrudan Romanları hedef alan bu ırkçı deyişin, internette rastlanabilecek birçok dini sitede cahillik olarak ayıplanıp reddedildiği görülmektedir.
19. "Çingene kavgası"
Önemsiz atışmalarla başlayıp küfürlerle devam eden kavgaları anlatmak için kullanılan bu deyim, Romanları kavgacı olarak betimler.
20. "Çingene imanı"
Şüpheli, sağlam olmayan inanış anlamında kullanılan ırkçı bir deyiş
21. "Çingene kılıklı"
Çirkin kişileri betimlemek için kullanılan bu deyim, Romanları aşağılama amacı güder.
22. "Çingene kızı hatun olmaz, dilenmezse karnı doymaz.":
Romanları aşağılayan bu ırkçı atasözü, Romanlara 'karaçı' denen Şanlıurfa yöresinde de kullanılmaktadır: 'Karaçı kızı hatun olmaz, dilenmezse karnı doymaz.'
23. "Çingeneden çoban olmaz, Yahudi’den pehlivan"
Bu ırkçı atasözüne göre, Çingene dürüst ve Yahudi cesur olmadığı için bunlar, sırasıyla, çoban ve pehlivan olamazlar.
24. "Çingenenin ekmeği rüyasına girer."
Romanları aşağı gösteren ırkçı bir atasözü.
25. "Çingene parası"
Bozuk para anlamına gelen bu deyim, Romanları yoksullukla özdeşleştirir.
26. "Çingenede kapaklı sahan olmaz"
Romanları yoksullukla özdeşleştiren ayrımcı bir atasözü.
27. "Çingeneyle ahbap olanın mükafatı kalbur olur."
Romanları aşağılayan başka bir ırkçı deyiş.
28. "Çingeneye saray vermişler, bahçesinde çadır kurup oturmuş."
Romanlar üzerine söylenen geleneksel basmakalıp yargıları destekleyen ayrımcı bir atasözü
29. "Çingeneye beylik vermişler, önce babasını asmış."
Romanları sorumsuz ve ellerine fırsat geçtiğinde en yakınlarına dahi ihanet edecek derecede hain olarak betimleyen ırkçı bir atasözü. Aslında bu atasözü, 16. ve 17. Yüzyıllarda Osmanlı toplumunda ilk kez Türklere yönelik olarak kullanılmıştır.
30. "Herkes sakız çiğner, ama Çingene kızı tadını çıkarır."
'Bir işi iştahla ve dikkat çekecek şekilde yapacak kişi, o işin meraklısıdır.' anlamında kullanılan ayrımcı bir deyiş.
31. "Sen bir garip çingenesin, telli (gümüşlü) zurna nene gerek."
'Kişi, sahip olduğu konumun üstünde bir işe kalkışmamalıdır.' anlamında kullanılan Romanları toplumun fakir ve aşağı tabakası olarak gösteren ayrımcı bir deyiş.
32. "Kızı (kendi) gönlüne bırakırsan, ya çingeneye varır, ya davulcuya."
Hem ayrımcı hem de cinsiyetçi olan bu deyiş, 'Kızı (kendi) gönlüne bırakırsan, ya davulcuya varır (kaçar), ya zurnacıya' şeklinde de söylenmektedir.
33. "Çingene pembesi"
Zevksiz renk seçimi anlamında kullanılan bu ayrımcı deyiş, Romanların giyim ve estetik anlayışını aşağılar.
34. Çingeneyi paşa yapmışlar, "Şu ağaçlardan ne güzel kasnak olur?" demiş.
Romanları aşağılamaya yönelik ırkçı bir deyiş.