Opta Analiz | Süper Lig'in Son 25 Sezonu Ve Teknik Direktörler

(Şimdilik) 14 yabancıyla devam eden ama teknik direktörler açısından giderek içine kapanan ligimizde konuyla ilgili sayılara göz attık.

ANALİZ | Barış Gerçeker @barisgrckr

“Neden sadece son 25 sezon” diyecek olursanız, 1994-95 sezonundan sonrası sezon değerlendirmesi yaparken bizim için kritik, çünkü 2011-12 sezonundaki Süper Final uygulaması haricinde ligin formatı o sezondan beri aynı; 18 takımla çift devreli lig usulü ve galibiyete üç, beraberliğe bir puan veriliyor. Bu dönem de bundan önce tamamlanmış son 25 sezona denk geliyor.

Ligimizde Her Sezon Ortalama 35 Teknik Direktör Görev Alıyor

Sezonlar devam ederken, teknik direktör değişikliklerinin hemen çözülemediği durumlarda göreve gelen geçici teknik direktörlere “caretaker” deniyor. Bizde yerleşmiş bir karşılığı olmayan bu İngilizce terim için “Emanetçi” demekte sakınca yok. Sezonlar içinde gözüküp kaybolan, sonrasında o seviyede A takım çalıştırmayan, ve genellikle sezon bitirdikleri takımlarla bir sonraki sezona başlama şansı yakalayamayan bu tipteki teknik adamlar da dahil olmak üzere, sezon sezon kaçar teknik adamla çalışıldığını aşağıdaki tabloda bulabiliriz:

Sezonların teknik direktör sayısı ortalamasının 35 civarı olması, 18 takımın her birinin her sezon ortalama iki teknik direktör kullanıyor olduğu anlamına geliyor. Bunun bir ortalama olduğunu hatırlatalım. Bu ortalama, sezonu başladığı teknik direktörle tamamlayan her takıma karşılık, tek sezonda üç teknik direktörle çalışan bir takım var anlamına geliyor (1 + 3 = 4, 4 / 2 = 2). 1997-98 ve 2010-11 istisnai sezonlarına karşılık 2015-16 sezonunun tam bir kıyım sezonu olduğunu söylemek mümkün.

Teknik Direktörlerin Ortalama Ömürleri Ne Kadar?

Takımların emanetçilere emanet edildiği dönemleri dışarıda bırakarak baktığımızda göreve gelen 217 farklı teknik direktörün takımlarının başında kalabildikleri sürelerin ortalaması 222 gün. Bir sezondan sonrakine devam eden teknik direktörlerin yazı da takım başında geçirmiş gözüktükleri için doğal olarak 90 günü hanelerine yazdıkları notunu düşmek gerekiyor. Teknik direktör dönemlerinin sayılarının görev sürelerine göre dağılımı ise şöyle;

270 günden fazla görevde kalabilen teknik direktör sayısı dikkat çekiyor, ancak 30 gün ile 120 gün (yani bir ay ile dört ay) aralığını toplayacak olursak 248 teknik direktörlük döneminin bu aralığa düştüğünü görüyoruz. Bu da aslında ağırlık olarak en büyük kısmın yaklaşık yarım sezon görev alabildiği anlamına geliyor.

Bu dağılımın yerli ve yabancı teknik direktörlere ayrılmış hali ise bir sonraki konuya geçiş için önemli bir manzara ortaya koyuyor;

Yine en yüksek sayıyı 270 gün ve fazlası için görürken, yukarıda altını çizdiğimiz bir ila dört aylık periyotların toplamının yerlilerde 197, yabancılarda 51 kez yaşanmış olmasıyla o en yüksek dilimin karşısına çıkıyor. Yani yerli veya yabancı teknik direktörler için de aslında ağırlıklı görev süresi bir ila dört ay. Ancak buna imkan bulma sayısına geldiğimizde çok ciddi şekilde bir yerli baskınlığı görüyoruz. Grafiklere toplamda 478 yerli teknik direktör dönemi yansırken yabancı teknik direktörler için sayı 146. Bu üçe birlik dağılımın detaylarına bakalım.

Süper Lig’de Yabancı Teknik Direktör Modası Geçti

Devam eden (en azından edeceğini umduğumuz) sezonla birlikte 26 sezonu içeren bu periyotta takımlar (Osmanlıspor’un yine istatistikleri bozduğu 2009-10 sezonundaki hükmen yenilgilerini de sayarak) 7908 maça çıktılar. Bu maçlarda teknik direktörlerin maça çıkma sayısı da doğal olarak 15,816 oluyor. Bu maçların 11,953’üne yerli teknik adamlar çıkarken, yabancı teknik direktörler sadece 3,863 maçta saha kenarında olma şansı elde edebildiler. Toplama bakınca bu %76’ya %24’lük bir orana denk geliyor.

Her dört maçın üçünde takımlarımızın başında yerli teknik direktörler var demek yanlış olmaz.

Son iki sezonda yabancı teknik direktörler ligimizde sadece 61 maça çıkabildiler. 2018-19 sezonu maçların yüzde 97’sine yerli teknik direktörlerin çıktığı sezon olarak 26 sezon içinde yerli hocaların en fazla maça çıktığı sezon oldu. Yerli teknik direktörler bu 26 sezonun hiçbirinde maç sayısı açısından %50’nin altına düşmezken sadece üç sezonda %60’ın altında kaldı; 1995-96 (%54.1), 1997-98 (%53.3) ve 1998-99 (%55.4). Yerli teknik direktörlerimizin en az maça çıkabildiği 1997-98 sezonunda çıktıkları maç sayısı olan 286 bile son iki sezonun toplamında yabancı teknik adamlara tanınan imkanın yaklaşık beş katına yakın. Bunun bir trend olduğunu söylemekte hiçbir sakınca yok.

Şampiyonlarda Yerli Hoca Damgası

2006-07 sezonunda Fenerbahçe’nin 100. yılında sarı lacivertlileri şampiyonluğa kavuşturan Zico’dan bu yana Süper Lig’de hiçbir yabancı teknik direktör şampiyonluk göremedi. Ancak o sezondan sonra oynanan 13 sezonda yabancı teknik direktörler ligimizde toplam 1,441 maça çıkabildiler. Sezonda ortalama 111 maça denk gelen bu sayıyı şöyle yorumlayabiliriz; bu 13 sezonun her birinde eğer üçer takım sezona yabancı teknik direktörle başlayıp sezonun tamamını yabancı teknik direktörle geçirmiş olsaydı, ortalama yaklaşık böyle çıkardı. Kalan 15 takım ise bütün maçlarını yerli teknik direktörlerle oynamış olmalıydı.

2007-08 sezonundan, 2018-19 sezonu sonuna kadar, bu aralıkta şampiyonluk yaşayan üç İstanbulluyla, Bursaspor ve hemen her sezona şampiyonluk hedefiyle başlayan Trabzonspor’a baktığımızda bu beş takımın maçlarına çıkan teknik direktörler 1,457 kez yerli isimler olurken sadece 613 kez yabancı isimler olabildi. Yani ligin o 13 sezonundaki şampiyonlar ve şampiyonluk adayları zaten yabancı teknik adamlara üçte bir oranında bile şans vermediler (%29.6).

Tek şampiyonluğu olan Bursaspor’u denklem dışında bırakacak olursak da, geride kalan yaklaşık 26 sezonda, dört büyüklerin maçlarına yabancı teknik direktörlerin çıkma oranı %45. Son 13 sezondaki yaklaşık %30’un da bunun içinde olduğunu düşünecek olursak, yabancı teknik direktörlerden vazgeçme konusunda büyükler dediğimiz takımlar başı çekiyor olabilir.

Bu 26 sezonun (devam eden sezonumuz henüz sonlanmadığından) 25’inin şampiyonuna baktığımızda Zico’dan önceki 12 sezonda Fatih Terim’in dört ve Mustafa Denizli’nin tek şampiyonluğu dışındaki yedi şampiyonluğu yabancı teknik direktörlerin çalıştırdığı takımların aldığını görüyoruz; Daum (x3), Parreira, Lucescu (x2), Gerets. Toplamda da 25 sezonun 17’sinde yerli teknik direktörler şampiyonluk ipini göğüslerken 8’inde ise yabancı hocalar bunu başarmış gözüküyor.

Yerli Hocalar Şampiyon Yaparken Küme Düşürenler Kim?

Peki “Ligde Zico’dan bu yana yabancı teknik direktörler şampiyon olamıyor” argümanının puan tablosunun diğer ucundaki tezahürüne bakacak olursak ne görüyoruz?

Geride kalan ve tamamlanan 25 sezondaki 75 küme düşmeyi toplam 46 takım yaşadı. Emanetçiler dahil 150 farklı teknik adamla çalışan bu 46 takım düştükleri bu sezonlarda 2,516 maça çıktı (2009-10 sezonu Osmanlıspor’u oynamamış sayıyoruz). Bu 2,516 maçın 2,167’sine yerli, 349’una yabancı teknik direktör çıktı. Yani, düşen takımların başında yerlilerin çalıştırıcı olması oranı tam %86. Bu 25 sezonda küme düşme yaşayan takımlar sadece 15 kez sezona yabancı teknik direktörle başladı, yerlilerde bu sayı 59. Yani ortalıkta “Yabancılar enkaz bıraktılar, imdada yetişsin diye getirilen yerli teknik direktörler ne yapsın” denilecek bir durum da yok. Ama sezonu yerli hocaların bitirdiği de yadsınamayacak bir gerçek; 74 durumun 72’sinde ligin son haftasında takımların başında yerli teknik direktörler yer alırken, sadece ikisinde yabancı teknik direktörler takımla birlikte düşebilmişler (Gigi Multescu, 1997-98 Kayseri Erciyesspor, Nejat Biyediç, 2003-04 Bursaspor. 2009-10 sezonunda Osmanlıspor hükmen küme düşürüldüğü için hesaba katılmıyor).

Toparlayalım…

Özetlemek gerekirse;

• Ortalamada ligde her takım her sezon ortalama iki teknik direktörle çalışıyor.

• İki sezon arası yaz periyotları da dahil olmak üzere ortalama görev süresi 222 gün, yani yaklaşık yedi ay.

• Ligde yabancı teknik direktörlere tanınan şans giderek azalıyor.

• 1994-95’te %26 olan, 1997-98 sezonunda %47 ile zirveyi gören yabancı teknik direktörlerin maça çıkma oranı geçen sezon %3’e kadar düştü, bu sezon %9’da.

• 2006-07 sezonundan bu yana ligde hiçbir yabancı teknik direktör şampiyonluk göremedi, ama zaten bu periyotta oynanan maçların sadece %18’inde takımların başında olabildiler.

• Son 25 sezonda küme düşen takımların çıktığı maçların %86’sında başlarında yerli teknik direktörler vardı.