Hiçbir Yalana Kanmayıp, Adeta Yalan Dedektörü Olmanın Bilimsel Olarak Bir Yolu Var!
Kolay kandırılır mısınız? Bir insanın sizi kandırması, yalanını size inandırması kolay mıdır?
Ya da şöyle soralım, yalan söyleyen bir insanı kolayca yakalayabilir misiniz?
Ne dersiniz, yakalayabilir misiniz yalanı?
Pek çok insan bu soruya ‘kimse bana yalan söyleyemez, bir çırpıda anlayabilirim’ gibisinden cevaplar verir.
Fakat bilim der ki, bireysel olarak bir yalanı yakalayabilme şansımız, zannettiğimizin çok ama çok altındadır.
Yalan dedektörü olduğunu iddia eden kişiler bile deneylerde başarısızlığa uğramıştır. Yapılan bilimsel deneylerde, doğru tahmin etme yüzdemiz şans eseri olanın çok az üzerinde ve bazen de şanstan çok daha az düzeylerde.
Peki, nedir bu işin bilimsel sırrı?
Bir yalanı yakalamanın en kolay yolu, yöntemi nedir?
Yalan saptama konusunda yapılan deneylerin büyük çoğunluğu insanların yalanları kendi başlarına saptayabilme becerilerine odaklanmıştır.
Bu deneylerden elde edilen kötü sonuçlardan sonra bilim insanları kendilerine şu soruyu sordular, insanlar kendi fikir ve becerilerini bir araya toplasalar, yani grup halinde hareket etseler, yalanı ortaya çıkarma konusunda nasıl bir sonuç elde edilirdi?
Bilim insanları akıllarındaki çalışmanın sonucunu görmek için 2 farklı deney grubu oluşturdu.
İlk deneyde deneklere, basit ve beyaz yalanlardan oluşan fakat deneklerin bilmediği bir video izletildi. Bazı denekler kendi fikirleriyle videodaki insanların yalan söylediğini düşündüklerini ifade ederken, diğerleri ise fikir birliğine varmak için üçlü gruplar halinde çalıştılar.
Diğer deney grubunda ise katılımcılar, ciddi anlamda sonuç doğurabilecek konular üzerine konuşmaların geçtiği ve yine yalan olup olmadığını bilmedikleri bir video izlediler.
Ve bu deneyde de bazı insanlar ikili ya da üçlü bir şekilde grup oluşturdular yahut kendi başlarına fikirler yürüterek, sonuca ulaşmayı hedeflediler.
Sonuçlar, beyaz yalanlar deneyinde, grupların yalanları saptamada bireysel çalışanlardan %8 oranında daha iyi olduklarını ortaya koydu.
Daha ciddi sonuçlar doğurabilecek yalanlar deneyinde ise, gruplar, %4 oranında daha doğru tahminlerde bulundular.
Peki, neden böyle bir sonuç elde ediyoruz? Neden grup halinde hareket ettiğimizde yalanı yakalamada daha başarılıyız?
Grupların daha iyi performans sergilemelerinin arkasında yatan şeyin; bir hükme varmadan önce devam eden tartışmalar olduğu görünüyor.
Konu üzerinde geçmişte yapılan araştırmalar; fikir birliğine varmaya çalışan insan gruplarının, bireysel olanlara kıyasla daha tutarlı yargılara varabildiklerini ortaya koyuyor.
Çünkü gruplar görece daha ortalama kararlara ulaşıyorlar. Örneğin; ünlü bir deneyde, insanlar bir ineğin kilosunu tahmin etmeye çalışmışlar ve ortalama tahminleri sadece 1 kilo farklıymış doğru kilosundan.
Bilim insanlarının deney sonunda yaptıkları bir tespitte şu ki, bu strateji genel anlamda sosyal yargıya varmaktan ziyade sayısal tahminlerde daha çok yararlı olabilir.
Sonuç olarak çalışma; grupların beyaz ve büyük bahisli yalanları saptamada kişilerin tek yaptığından daha iyi oldukları sonucuna ulaştı.
Bir insanın yalan söyleyip, söylemediğinden emin olmadığınız durumlarda alın yanınıza sezgilerine güvenen bir arkadaşınızı ve birlikte inceleyin o insanı.
Sizin filtrelerinizden kaçsa bile sizinle aynı bilişsel yetilere sahip arkadaşlarınızdan kaçamayacaktır!
Bonus: Dr. Cal Lightman'dan mikro ifadeler de mutlaka işinize yarayacaktır!
Yorum Yazın
hani yöntem?
vatsap grubu boşuna değil
kısaca yanınızda arkadaşınızla bir puştu daha kolay yakalayabilirsiniz. çünkü neden olmasın?