Dünya Solaklar Gününde Bir Soru; Solaklık Genetik Mi Ceza Mı?

Bir solak olarak kendinize sürekli aynı soruyo soranlardan mısınız? Solaklık genetik mi yoksa ceza mı diye? Bu yazıda bu soruya yakinen cevap alacaksınız;

kaynak: https://iceriks.com/solaklik-tanrinin-verdigi-bir-ceza-mi-yoksa-genetik-bir-farklilik-mi/

Ayrımcılık; fiziksel özellikleri, kültürü, tercihleri çoğunluktan farklı kişilerin her zaman sorunu olmuştur. Buna bağlı olarak baskı ve ötekileştirme denilince buna maruz kalmış insanları kafanızda az çok listeleyebilirsiniz. Hatta kalıp yargılarınızı harekete geçirip bunun üzerine bol bol ayrımcı söylem geliştirebilirsiniz. Konumuz ayrımcılık ve ötekileştirme olmasa da böyle bir giriş yapmak birazdan anlatacaklarım konusunda bizi bir çerçeve içine alacaktır.

Geçtiğimiz günlerde son derece solak arkadaşım Emrah Yabalı, çalıştığı şirkette yaşadığı bir olayı anlattı. Öğle yemeği yerken beraber çalıştığı personellerden biri Emrah’ın sol elle yemek yemesine kafayı takmış. Dinimize göre sol elle yemek yemenin günah olduğunu söylemiş. Haliyle bizim Emrah anlam verememiş. Zira, 28 yaşına gelmiş bir insandan söz ediyoruz. Kendisini zanaat öğrensin diye sanayiye versek o; zamanında yontulmamış esnekliğini kaybetmiş ellerle ustasından “çolak mısın lan sen” diye bir araba sopa yer diye tahmin ediyorum… Olaya dönersek, çocuk şaşırmış “etmeyin ağabeyler. Sizin de solak arkadaşlarınız vardır. Kötü insanlar mı allasen” diye düşünürken, işçiler buna sırtını dönmüş ve bir daha konuşmamışlar.

Bu olaydan sonra ben de naçizane bir sinirbilimci olarak solaklarla ilgili araştırma yapmaya karar verdim. En başta solakların ne yaşadığını anlamak için internette biraz gezinmek, kendi anlatımlarıyla solakların ne yaşadığını tahlil etmek gerekiyor. Kısa bir aramadan sonra farkettim ki solak arkadaşlar forumlarda bu fiziksel farklılıklarından dolayı oldukça dertli. Zira kimisi makasın kulaklarından şikayetçiydi, kimisi okul hayatı boyunca sıra arkadaşı ile sürekli dirseklerinin çarpıştığını anlatıp, hiçbir çoğunluk sağlağın yanına oturmadığından dem vurup hüzünleniyordu, kimisi motorsikletini sola yatıramamasını dert etmişti ve hemen hemen hepsi de baskın olan sol ellerinin zorla değiştirilmeye çalışıldığından bahsediyordu.Buna sırf düğmelerin yeri değişik diye fazladan para veren solaklara yazık değil mi?

Peki neydi bu solaklığın nedeni? Tanrının bazı kullarına verdiği ceza mıydı? Genetik özellikler taşıyor muydu? Yoksa solaklar birer isyankar mıydı?

Öncelikle solaklık bu ahir dünyada ne kadar yaygınlık gösteriyor bir ona bakalım. El kullanım baskınlığı araştırmalarında sağ el baskınlığı olanların yani sağlakların oranı dünya nüfusuna göre %90. Sol el baskınlığı olanlar ise %10 olarak görünüyor. Yani, yalnızca her 10 kişiden biri solak. El kullanım sıklığını konu alan bilimsel çalışmalar arasındaki solakların oranı ise yalnızca 7.8 (Seddon&McManus, 1991). Ancak iş burada bitmiyor. İki elini de birbirine yakın kullananlar, tıp diliyle “Ambidekstral” kişilerin oranı ise %25 olarak belirlenmiş. Aslında her iki elini de iyi derecede kullananlar da pratik olarak solak sayılabilir.Peki Solaklık Nasıl Oluşuyor? Rastlantısal mı? Genetik mi? Sosyal mi?

Genetik çalışmalardan biri olan Orlebeke Çalışması’nda (1996) 1700 ikiz değerlendirilmiş ve şu sonuçlar ortaya çıkmış:

Anne ve babası sağlak olan ikizlerden %12.9’u solak;

Anne ve babası solak olan ikizlerden %23.5’u solak

Annenin solak babanın sağlak olanlarda, tam tersi durumda olanlara göre çocuğun solak olma ihtimali %20 daha fazla.

Bu yazıyı okuyup annenize, “senin yüzünden solak olmuşum kadın” diye çemkirmeyin ama annenin solak olması önemli bir faktör olarak göze çarpıyor. Solak olma konusunda annenin yine rol oynadığı başka bir durum daha var. Gebelik sırasında stres dolu anlar yaşayan ve depresif belirtiler gösteren annelerin çocuklarında sol elllilik ve ambidekstral kullanım diğer çocuklara oranla 3 kattan daha fazla görülmüş (Rodriguez ve ark. 2008). Bu da muhtemelen stres sırasında salgılanan kortizol hormonunun plasenta vasıtasıyla bebeğe geçmesinden kaynaklanmaktadır. Tabi burada anneyi değil onu strese sokan herifi, kaynanayı, kaynatayı suçlamak lazım orası ayrı.Solakların Karşılaştığı Önyargılar Neler? Onları Nasıl Öbürsüleştiriyoruz?

Bu ayrımcılık önce dilde başlıyor. Sol kelimesinin neredeyse tüm dillerde karşılığı olumsuz olarak görülüyor. Mesela “left” kelimesinin kökü “lyft” kelimesidir. Ve Lyft’in anlamı “zayıf”tır. Eski Yunanca’da “hasta” anlamında, Latince sol yani “sinister/ sinistra/ sinistrum” “şeytani” manasında, İngilizce’de sağ yani “right” aynı zamanda “doğru”, “uygun” anlamında kullanılır. Slav dillerinin hepsinde sağ anlamına gelen “prav” doğruluk ve adalet kavramları için de kullanılır. Son olarak Fransızca’da sol, “gauche”nin de hastalıklı olarak kullanıldığı görülür. Yani solaklık dil kullanımından başlayarak bir ayrımcılığa maruz kalmaktadır. Dilde başlayan ayrımcılık da doğal olarak kültüre yansımıştır.

Ayrımcılık sadece dilde değil tüm tek tanrılı dinlerde de görülmektedir. Mesela Musevilikte “Hikmetli adamın yüreği sağındadır; fakat akılsızın yüreği solundadır” (Tevrat/ Vaiz, bab 10, ayet 2) denilmektedir. Ayrıca Tevrat ve Zebur’da sağ baskınlığı övüp sol baskınlığı şeytani gören birçok ayet mevcuttur. Hristiyanlığın kutsal kitabı İncil’de de sağın olumlanması (solun olsuzlanması) ile ilgili bir çok ayet vardır. Örneğin;  “… Allah İsa’yı önder ve kurtarıcı olarak kendi sağına yükseltti” (İncil, bab 5, ayet 30).” Müslümanlıkta ise solun olumsuz yorumları Hakka Suresi’nin 19-21 ve 25-30. ayetlerinde açıkça görülmektedir. Bu da toplumun sol eli olumsuz olarak görmesine sebep olmuştur. Örneğin başta anlatılan “sol elle yemek yenmez. Taharetlenilir” gibi yaklaşımlar dilin ve dinin oluşturduğu kalıp yargılardan otaya çıkmıştır. Bu yargılar aileleri çocuklarına karşı zorlayarak el dönüştürme eylemine ittiği görülmüştür. Bu da gelişimsel açıdan çocuklara ket vurabilmektedir.

Yazı yazmada da el baskınlığı solaklar adına dezavantaj oluyor. Çünkü yazı yazma sırasında elimiz gövdeye yaklaştıkça hareket alanı daralır. Hareket alanı genişledikçe yazı yazmak kolaylaşır. Yani merkezden çevreye doğru yazma daha rahat olacaktır. Bu nedenle soldan sağa yazılan alfabeler (mesela bizim kullandığımız Latin Alfabesi…) solaklar için dezavantajdır. Ha Arap veya İbrani iseniz iş değişir. Sağdan sola yazılarda avantaj solaklara geçmektedir.

Şimdi pehlivan tefrikası gibi, ara ara sulandırıp tutarlılıktan eser bırakmadığım bu uzun yazıyı okuyup “hele bu solaklar size ne etti” dediğinizi duyar gibiyim (TRT’nin bu kalıbını yıllardır kullanmak istemiştim). “Solaklığın hiç mi güzel yanı yok”, “solaklar olarak hiç mi gün yüzü görmeyeceğiz” diyorsanız eğer size güzel bir haberim yok. Geçmiş olsun! Artık hep ötekileştirileceksiniz… Şaka şaka var.

Mesela Princeton Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmaya göre, el baskınlığıyla politik eğilim arasındaki ilişkiye bakıldığında sol el baskınlığı olan kişilerin ideolojik olarak sol ve liberal görüşe dair bir eğilimde olduğu, sağ elini kullananların ise muhafazakar eğilimde bulunduğu görülmüştür. El baskınlığı beynin karşı yarılarından sağlandığını düşünürsek, sol elini kullananların renkler, koku, müzik, hayal kurma gibi işlevlerden sorumlu sağ beyinle davranışlarını baskın olarak oluşturduğu söylenebilir. Yani solcu ve liberallerden hayalci sağ beyinin sorumlu olması beklenir. Sol ellilerin entel-dantel işlere meyili daha fazla oluyor özetle.

Ayrıca sol elliler sağ ellilerden %10 daha fazla para kazanmakta, daha çok yüksek mevkilere gelmektedir. Amerika’nın son 4 başkanından 3’ü solaktır. Solaklar %57 oranında daha az trafik kazası yapmıştır. En önemlisi Jimmy Hendrix solaktır. O yüzden bu kadar giydirdikten sonra biraz öveyim ki solaklar akşam g.tümü kesmek için kapıma dayanmasınlar.

Haftaya “Aşık beyin bize neler yaptırıyor? Aşık olunca-terk edilince beyinde ne oluyor da böyle uğursuz gibi davranıyoruz? Nişan atınca niye böyle oldum?” konulu daha kısa ve eğlenceli yazıyla sizlerle beraber olmak ümidiyle esen kalın. İlk yazı biraz karmaşık oldu. İdare edin.

Sevgiler…