Bizans İmparatoru I. Jüstinyen, Ayasofya'yı Neden Yaptırdı?

at arabası yarışlarında çıkan bir kavga, tarihin akışını değiştirir

jüstinyen dönemi istanbul'unda hipodrom yarışları çekişmeli geçmektedir. yeşiller-maviler at yarışlarında sürekli bir rekabet içerisindeyken, yine bu yarışlar esnasında meydana gelen bir arbede ve kavga sonucu çok sayıda ölüm yaşanır. yaşanan ölümlerden sorumlu tutulan yeşil ve mavi takım taraftarlarının yedisi idama mahkûm edilir.

idamların infaz edileceği 12 ocak 532'de iki mahkum şansları ve celladın hatası sayesinde asılmaktan kurtulur. kurtulan kişilerden biri yeşil diğeri mavi takım taraftarıdır. bir kiliseye saklanan bu mahkumları şehrin valisi ele geçirir ama kalabalığın isteğine rağmen serbest bırakmaz.13 ocak'ta jüstinyen müsabaka sezonunun açılışı için hipodroma gelir ancak karşısında öfkeli bit kalabalık bulur. her iki takımın taraftarı da kendisine cephe almıştır. kendi takımlarını desteklemek için takımlarının ismini söyleyip sonra “bastır, saldır, kazan, zafer” anlamlarında nika tezahüratı yaparken artık imparatorun locasına doğru tepkisel bir nika tezahüratı yapmaya başlarlar. müsabakalar gittikten sonra şehre dağılarak karşılarına çıkan her şeyi yakıp yıkarak gece boyu terör estirirler. şimdiki ayasofya'nın, kendisinin temelleri üzerinde durduğu megale ekklesia (açılış tarihi: ms 360) kilisesi de bu yıkımdan nasibini alır.

Megale Ekklesia: Büyük halk meclisi, büyük kilise anlamına geliyor. I. Ayasofya diye de geçer.

tarihe nika ayaklanması olarak geçen doğu roma'nın gördüğü en büyük isyan sonucu neredeyse şehrin yarısının tahrip olduğu söylenir. günümüzün meşhur markasına adını veren nike eski yunan zafer tanrıçasıdır ve nika ile aynı anlam kökenindendir: “saldırmak, zafer kazanmak.”

jüstinyen istanbul'u terk edip başka bir şehri başkent olarak kullanmayı düşünür ki geçmişi hakkında çok fazla dedikodu yapılan ancak doğu roma'nın gördüğü belki de en dirayetli kraliçe theodora'nın öleceksek bize yakışır şekilde ölelim, saltanat en güzel kefendir sözü ile şehri terk etmekten vazgeçer.

jüstinyen, isyanı çok kanlı şekilde bastırır

isyanla en ufak bağlantısı olanlar affedilmez. bu başarının verdiği özgüven ile mısır'da eğitim almış iki mimar ve matematikçi trallesli anthemius ve miletli isidoros'a o zamana kadar yapılan en büyük ve en görkemli şekilde ayasofya'nın yapılmasını emreder.

Bu emrin, isyanı bastıran Jüstinyen'in, gücünü simgeleştirmek ve zaferini onamak için verdiği bilinir.

ayasofya kilisesinin 537 yılında yapılan açılış töreninde, süleyman mabedinden daha görkemli bir yapı yaptığına inanan jüstinyen'in “süleyman, seni aştığıma inanıyorum” dediği rivayet edilir.

kaynak: bizans'ın kısa tarihi - giles morgan