Bir Zamanlar Afganistan: Atatürk ve Amanullah Han
İktidara geldikten sonra Türk devrimini ve dolayısıyla Atatürk'ü kendisine rehber edinen Amanullah Han ülkesi Afganistan için oldukça önemli adımlar atar. Ancak 100 yıl öncesi ve günümüzü kıyasladığımızda ne yazık ki iki ülke için de işlerin iyi gitmediği aşikar...
Kaynak: Atatürk Ansiklopedisi
1892'de dünyaya gelen ve askeri eğitim alan Amanullah Han, dünyadan haberdar, yenilikçi ve demokrat bir şahıstır.
Babasının bir suikast sonucu öldürülmesinden sonra 27 yaşında Afgan tahtına oturur ve ilk işi İngilizlere karşı 8 Ağustos 1919'de Afganistan'ın bağımsızlığını sağlamak olur.
TBMM Reisi Mustafa Kemal, bu fırsatı kaçırmayarak aslen Afganistan'ın Vezirî oymağına mensup Abdurrahman Bey'i...
18 Ağustos 1920'de Amanullah Han'a gönderir ve Afgan ilişkilerini başlatır. Bu arada Afganlar, İngilizlere karşı güçlü bir müttefik olarak Sovyet Rusya'yı yanlarında isterler.
Ve bu yüzden Muhammed Veli Han başkanlığında bir heyet Moskova'dadır. Afganlarınkine benzer bir durumla bizi de...
Bekir Sami Bey temsil eder. Ve Sovyetler 28 Şubat'ta Afganistan'ı tanırken oradaki görüşmeler neticesinde biz de Afganistan ile 1 Mart 1921'de ittifak imzalarız.
Bu, TBMM'nin hukuki açıdan ilk uluslararası antlaşması olur. Antlaşmanın 7. maddesi gereğince Türkiye, Afganistan'a eğitim...
Yardımı yapmayı taahhüt eder. Ve Bahriye Nazırı Cemal Paşa 1920'de Kabil'e giderek yanındaki Türk subaylarla bir alay kurar ve bu alaya modern harbi öğretir.
Ve Sultan Ahmed Han başkanlığındaki ilk Afgan diplomatik heyeti 24 Nisan 1921'de Mustafa Kemal Paşa tarafından kabul edilir.
10 Haziran 1921'de Afgan Büyükelçiliği'ndeki bayrak çekme töreninde ise bayrağı bizzat Atatürk çeker. 1 Mart 1922'de ise Fahreddin Bey Kabil elçisi olur.
Bu arada Kurtuluş Savaşı bitmiş, zafer sağlanmıştır. Amanullah Han bunun şerefine 14 Ekim 1922'de büyük bir resmi kabul düzenler.
Ayrıca Afgan Emiri, Lozan sırasında Türkiye'nin desteklenmesi adına Londra, Paris ve Roma elçilerini harekete geçirir ve Afgan tarafı adil bir antlaşma için nota veririler.
Türk aydınlanmasını da yakından takip eden Amanullah Han, Türk bilim insanlarının görüşlerine de başvurur. Ve bu çerçevede...
Tarihçi Zeki Velidi Togan, 1923 Haziran'ında Kabil'e gelir ve 5 ay ülkede kalır. Ülkenin eğitim ve bilimsel teşkilatı hakkındaki görüş ve tavsiyelerini ise Afgan Meclisi'ne sunar.
20 Mayıs 1928'de ise Amanullah Han ve eşi Ankara'ya gelirler. Mustafa Kemal Paşa tarafından karşılanan emir, 1 hafta kalır...
Ve yapılan devrimleri gözleri ile görür. Bunun üzerine Han, eğitim ve kültür alanında ülkesini çağdaşlaştırmak istese de Afganistan'ın tutucu çevresi harekete geçer.
Hatta Hasan Rıza Soyak bir anısını şöyle aktarır: "Amanullah Han, Türkiye ziyareti dönüşünde buradan aldığı ilhamla bazı..."
Reform girişimlerinde bulundu. Kadın kıyafeti hakkında kanun çıkartmıştı. Bunu Atatürk’e arz ettiğimde çok üzüldü ve 'Eyvah adam gitti demektir.' dedi.'
Atatürk, Emir'i reformların zamansız olmaması husunda uyarsa da Emir harekete geçer ve zor durumda kalarak Aralık 1928'de...
Tahtı bıraktıktan 5 ay sonra Roma'ya yerleşir. 1930'da dostu Gazi'yi görmek, 8 yıl sonra ise onun cenazesi için Türkiye'ye gelir. 25 Nisan 1960'da ise Zürih'te vefat eder.
Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!
Test
Gündem
Magazin
Video
Bu içerikler de ilginizi çekebilir:
ABD'nin Tarihindeki En Uzun ve Başarısız İşgali: Afganistan
Yorum Yazın
butun musluman ulkelerde ayni senaryo yasaniyor. ulkeyi yoneten nispeten iyi egitimli dunyayi gezmis gormus elit ulkenin ne kadar geri kaldiginin, dunyanin n... Devamını Gör
tabiyki reformlari hizli sert degisimleri ortalama halka kabul ettirmek icine sindirmek o kadar kolay is degil, yuzyil sonra bile ayni duzeni geri isteyenler... Devamını Gör