97. Yıl Dönümünde Büyük Bir Zaferin Tescili ''Lozan Barış Antlaşması'nın" Hikayesi

Bundan tam 97 yıl önce, Milli Mücadelenin hukuki onayı demek olan, Lozan Antlaşması temsilcimiz İsmet (İnönü) Paşa tarafından imzalandı. O günden bugüne kadar hakkında birçok defa konuşuldu, asılsız iddialar yüksek sesle dile getirildi.

Teknik olarak Sevr 433 madde, Lozan ise 143 madde idi. Sevr antlaşması savaşın taraflarından birisi olan Fransa'nın topraklarında görüşülüp imzalanmışken, Lozan tarafsız bir ülke olan İsviçre'de görüşülüp imzalanmıştı. Sevr ile getirilen ekonomik ve askeri sınırlandırmaların yanında, tasarlanan İtilaf Devletlerinin işgal alanları da Lozan ile tamamen Türkiye Cumhuriyeti tasarrufuna geçmişti. Özetle Sevr, yenik bir tarafa dayatılan zorunlu bir belge iken; Lozan ise zafer kazanmış bir tarafın, çok önceden planladığı Misak-ı Milli'yi gerçekleştirmek gayesi ve eldeki kazanımları muhafaza etmek amacıyla ortaya çıkan bir belgeydi.

Rıza Nur hatıralarında Lozan'daki etkili konuşmalarını, Lord Curzon'a meydan okumalarını, İsmet Paşa'nın farkına varamadığı noktalara dikkat çektiğini ve özetle görüşmelerde en büyük pay sahibi olduğunu iddia etmektedir. Oysa Rıza Nur'un iddiaları Lozan Tutanaklarıyla karşılaştırıldığında taban tabana bir zıtlık söz konusudur. Nur buna da cevap olarak ''benim dediklerimi tutanaklara yazmadılar'' demektedir. Oysa antlaşmada Rıza Nur'un açıkça imzası mevcuttur. İddia ettiği gibi bir durum söz konusu ise, Rıza Nur kendi sözlerinin dahi kayıt edilmediği bir belgeyi imzalayarak neden onaylamıştır? sorusu akıllara gelmektedir.

Netice itibarıyla gerek Rıza Nur gerek ise Lozan hakkında ortaya sürülen diğer iddiaların, meraklıları açısından doğrudan itibar edilmemesi ve etraflıca araştırılması gerekmektedir. Aynı zamanda bu usul bütün tarihi bilgiler için geçerlidir. Bugün 97. yılına girdiğimiz Lozan Antlaşmasının ise bu kadar uzun ömürlü olmasının sebebi de şüphesiz ki uzun ve detaylı bir görüşme sonucunda ve bilhassa gerçekçi bir zeminde imzalanmış olmasıdır.