21. Yüzyıl Amerikasında Bile Yasaklanmaya Çalışılmış 10 Kitap
Şimdi okullarda okutulan 'Bülbülü Öldürmek' ve 'Çavdar Tarlasında Çocuklar' gibi klasikler ilk yayınlandıklarında yasaklanmıştı. Ancak 60'lar Amerikası'ndan bahsediyoruz, ırksal ayrımcılığın hala yasal olduğu ve okulların cinsel eğitim vermesinin engellendiği bir zaman. Günümüzde ise 'ilerici' içeriğe sahip bir kitabı yasaklamak düşünülemeyecek bir şey, değil mi? Öyle sanıyorsanız yanılıyorsunuz.
Her yıl ABD'de 'uygunsuz' kitapların kitapçılar ve müfredattan çekilmesini isteyen resmi itirazlar okul ve kütüphanelerin raflarını doldurmakta. Ve çoğunlukla, bahsi geçen kitaplar edebi değeri tartışmalı olmasına rağmen bestseller olmuş çağdaş romanlar. Amerikan Kütüphane Derneği (ALA), her yıl bu sansür girişimlerine dikkat çekmek için en çok tepki gören kitapların bir listesini yayınlıyor. İşte yasaklanmaya çalışılmış 10 acayip popüler 21. yüzyıl kitabı ve 'uygunsuz' bulunmalarının şaşırtıcı sebepleri...
1. Captain Underpants Serisi
Dav Pilkey'in yeni okumaya başlayanlar için kaleme aldığı bu seri, ALA'nın en çok itiraz edilen eserler listesinde genellikle birinci sırayı çekiyor. Peki 4. sınıf öğrencisi iki arkadaş ve evlerinde birdenbire canlanan çizgi roman karakterleriyle ilgili bu kadar sinirci bozucu olan ne olabilir? Rahatsız edici dil, şiddet ve yaş grubuna uygun olmayan içerik. California ve Connecticut'taki okullar serinin çocukların birbirlerine karşı kavgacı tutum takınmalarına sebep olduğu iddiasıyla yasaklanmasını istemişlerdi. Görünen o ki, aslında yalnızca 'tuvalet'le ilgili olan bir takım sözler 10 yaşının altındakiler için uygunsuz bulunmuştu.
2. The Absolutely True Diary of a Part Time Indian
Sherman Alexie'nin 2007'de yazdığı ve Spokane Kızılderili Bölgesi'ndeki okulunu herkesin beyaz ırka mensup olduğu bir okula gitmek için bırakan Amerikan yerlisi bir çocuğun hikayesini anlatan bu kitap, yayımlandığı yıl ABD'de Gençlik Edebiyatı dalında Milli Kitap Ödülü'ne layık görüldü. 2010'dan bu yana kitap içeriğindeki uyuşturucu-sigara-alkol kullanımı, rahatsız edici dil, ırkçılık ve müstehcenlik sebep gösterilerek defalarca sansürlenmeye çalışıldı.
3. Saksı Olmanın Faydaları
Stephen Chbosky'nin kaleme aldığı bu büyüme hikayesi yayımlandığı 1999'dan bu yana gençler tarafından o denli sevildi ki, 2012 yılında 'Percy Jackson'dan tanıdığımız Logan Lerman ve 'Harry Potter'ın Hermione Granger'ı Emma Watson'ın başrollerinde olduğu bir film uyarlaması yapıldı. Lisedeki ilk yılında, romanın kahramanı içine kapanık Charlie, arkadaşlık, cinsellik ve madde kullanımı gibi konularla yüzyüze gelirken, bir yandan da maruz kaldığı cinsel tacizle ilgili anılarını bastırmaya çalışıyor. İtirazlar özellikle romandaki eşcinsellik ve hayvanlarla cinsel ilişki hakkındaki tasvirlere yönelikti ve kitabın 'yaş grubuna uygun olmadığı' öne sürülüyordu. Ancak gençlerin karşılaştığı sorunlarla ilgili bir kitabı gençler okuyamayacaksa kimin okuyacağı da ayrı bir tartışma konusu.
4. And Tango Makes Three
2005'te yayınlanan 'And Tango Makes Three', Peter Parnell ve Justin Richardson'ın kaleme aldığı resimli bir kitap. New York Central Park Hayvanat Bahçesi'nde yaşayan iki erkek penguenin, kendilerine yetiştirmeleri gereken bir yumurta verilince bir çift haline gelmelerinin gerçek hikayesini anlatıyor. Bu keyif veren gelenek dışı aile hikayesi ALA'nın en çok itiraz edilen 10 kitap listesinde 2006-2010 yılları arası ve tekrar 2012'de kendine yer buldu. İtiraz edenler kitapta tasvir edilen homoseksüelliğin yaş grubu için uygun olmadığını söylüyorlardı. Yasaklanmış/Yasaklanmaya Çalışılmış 100 Kitap listesinde ise 2000'den 2009'a kadar 4. sıradaki yerini korudu.
5. The Internet Girls Serisi
ttyl', 'ttfn', ve 'l8r ve g8r', tamamı kısa mesaj şeklinde yazılmış bir gençlik üçlemesi. Lauren Myracle'ın kitapları, müstehcenlik ve rahatsız edici dil gibi alışıldık suçlamalara maruz kalmasının yanında, cinsel saldırıda bulunmuş ve bundan dolayı suçluluk hisseden dindar bir karakterle ilgili sert görüşler barındırması açısından da tepki gördü. Myracle 2012'de ALA'nın listesinde 1. sırada yer almaktan duyduğu onuru Huffington Post'a yazdığı bir cevapla dile getirdi: 'Yasaklanmış bir kitabın yazarı olmanın havalı bir şey olduğuna karar verdim. Ben tepki uyandıran kitaplar yazıyorum; bir göle düşecek olsalar yüzünüze su sıçratacak kitaplar bunlar, hafif bir mırıltı çıkaracak olan değil.'
6. Alice Serisi
'Shiloh' ve 'Night Cry' gibi sevilen gençlik kitaplarının yazarı Phyllis Reynolds Naylor, Alice serisi ile bir nesil genç kıza kayıp, kabullenme, inanç ve cinsellik gibi ağır konularla nasıl baş etmeleri gerektiğini öğretti. 'The Agony of Alice' (1985) ile başlayıp, 'Now I'll Tell You Everything' (2013) ile biten seride, 6. sınıf öğrencisi olan Alice'in annesini kan kanseri sonucu kaybetmesinin ardından büyümenin getirdiği sorunlarla nasıl başa çıktığı anlatılıyor. ALA'nın Yasaklanmış/Yasaklanmaya Çalışılmış 100 Kitap listesinde ikinci sırada yer alan seri, ebeveynler tarafından çıplaklık, müstehcenlik, eşcinsellik, madde kullanımı, rahatsız edici dil ve dini ayrımcılık içerdiği için uygun bulunmuyor. Arizona'da bir anne, serinin 'Lovingly Alice' isimli kitabında detaylarıyla bir cinsel ilişki tarif edildiği ve 'penis' ve 'vajina' kelimeleri kullanıldığı için kitabın ilkokul raflarından kaldırılmasını talep etmişti.
7. What My Mother Doesn't Know
Kadın kahramanların sorgulama, deneyimleme ve ihtişamı keşfetme hikayelerini anlatan romanların uygunsuz görülmesi geleneğine uygun olarak, Sonya Sones'un 2001-2013 yılları arasında dört kez ALA'nın yıllık listesine giren 2001 tarihli romanı 'What My Mother Doesn't Know', En Çok Yasaklanan 100 Kitap listesinde ise 31. sırada yer almıştı. Tamamı nazım şeklinde yazılmış bu gençlik aşkı hikayesi, hedef kitlesi için fazla müstehcen bulunmuş ve uygunsuz dil içermekle suçlanmıştı. 'What My Mother Doesn't Know' 2002'de ALA tarafından hazırlanan Genç Yetişkinler için En İyi Kitaplar listesinde de kendine yer buldu.
8. Uçurtma Avcısı
Khaled Hosseini'nin 2003'te yayımlanmasının ardından New York Times Bestseller listesinde iki yıl boyunca ilk sırayı koruyan ilk romanı 'Uçurtma Avcısı', 2008 ve 2012'de eşcinsellik, rahatsız edici dil, dini ayrımcılık ve müstehcenlik içerdiği gerekçesiyle sansür taleplerinin hedefi oldu. Çalkantılı politik ve ailevi ilişkileri anlatmak için üstte yazılanlara yer vermek ve kefaret, suç, inanç gibi konuların bireysel ve evrensel açıdan nasıl etkileri olduğuna dikkat çekmek, görünüşe göre 'uygunsuz'du.
9. Açlık Oyunları
Suzanne Collins'in distopik üçlemesinin bu listelerde yer alması şaşırtıcı olmasa da, bunun sebepleri oldukça ilginç. Ebeveynlerin ve öğretmenlerin kitabın genç okuyucular için fazla şiddet içerdiği konusundaki endişeleri anlaşılabilir olsa da (11 yaşındaki kızı gece onun yüzünden kabus gördüğü için kitabın yasaklanmasını talep eden New Hampshirelı anne gibi), buna ek olarak 'Açlık Oyunları' 2010, 2011 ve 2013'te dinsel ve etnik ayrımcılık, aile karşıtı düşünceler, okült ve satanik imgelem içerdiği gerekçesiyle yasaklanma talebiyle karşı karşıya geldi. Görünüşe göre asi gençler, ebeveyn ve otorite figürlerinin en son istediği şey.
10. Harry Potter Serisi
Muhtemelen 2000-2009 arasında yasaklanması en çok talep edilen kitabın J. K. Rowling'in Harry Potter serisi olduğunu duymak sizi şaşırtmayacak. Rowling'in bir büyücü çocuk ve onun sihirli arkadaşlarını anlattığı 'iyi-kötü alegorisi' sözümona satanik öğeler içerdiği için muhafazakar Hristiyanların hedefi haline geldi; hem de 1997-2007 arasında yayılan romanların ayrımcılık ve cinsiyetçilik karşısında aldığı ilerici duruş hiç hesaba katılmadan. 73 dile çevrilmiş ve dünya üzerinde 450 milyon kopyası bulunan Harry Potter bir marka olarak 15 milyar dolar değerinde bugün.