Yaptığı Deneylerle Cansız Varlıklara Can Veren Bir Bilim İnsanı : Andrew Crosse
Crosse, yaptığı elektrik deneyleri sonucunda tesadüfen bir canlılık ortaya çıkarmıştı. Halk ve dindarlar tarafından suçlanmış, deneylerini tam olarak açıklayamamıştı...
''Ben ne sözle ne davranışla, ne de ima yoluyla bunları yarattığımı iddia etmedim.Bunlara bir oluşum gözüyle bakmıyorum...''
Olayımızın kahramanı Andrew Crosse, döküntü bir evde oturur, topraklarını işleyen ortakçılardan aldığı üç beş kuruşu elektrik deneylerine yatırırdı.
Bilimden, deney yapmaktan hoşlanıyordu. Bunlara ayıracak zaman ve paraya sahipti. Fakat bilimsel eğitim görmediği, aynı alanda çalışan başkalarının ne yaptıklarını bilmediği için, herşeyin üstüne el yordamıyla gidiyordu... Kısacası amatör bir bilim adamıydı.
Peki komşularının, tüm İngiltere'nin dindarlarının şerrini neden çekmişti?
Crosse, 1837 yılında uzun süreli zayıf elektrik akımları vererek yapay biçimde kristaller oluşturma konusunda deneyler yapıyordu.
Deneyler temelde basitti. Gözenekli taş parçalarının içinden amaca uygun bir sıvı akıtarak ve kitleyi bir aküyle sürekli biçimde elektrikli tutarak silika kristalleri elde etmeye çalışıyordu.
Fakat bu deneyi hiç tahmin etmediği bir yöne kaymıştı: Normal hayvanları kolayca öldürebilen zehirli solüsyonlar içinde, Acarus (peynir kurdu) adıyla bilinen canlıları üretmişti.
Bu canlılar yaşıyor, hareket ediyor, daha da önemlisi kendi kendine ürüyordu.
Sonuçlarına kendisinin bile şaşırdığı deneyinin o ilginç aşamasını şöyle anlatıyor:
''Deneylere başlamamın on dördüncü gününde, elektriklendirilmiş kaya parçasının ortalarında, beyazımtrak bazı çıkıntılar belirdi. Deneylerin on sekizinci gününde, bu çıkıntılar biraz daha irileşti ve yanlarından yedi-sekiz ince tel çıktı. Bu teller çıktıkları gövdenin kendisinden daha uzundu. Deneylerin yirmi altıncı gününde, bu çıkıntılar, kusursuz bir böcek görünümü aldılar. Aradan birkaç gün geçtikten sonra kaya parçasından kendilerini ayırdılar ve serbestçe etrafta dolanmaya başladılar. Şaşkınlığım sonsuzdu.''
Bu olay, herkesin hışmını üstüne çekmesine yol açmıştı. Elektrik akımlarını kullanarak cansız maddelerden canlı yaratmaya çalışmakla suçlanıyordu.
Artık dincilerin, yarı-dincilerin, dinsizlerin aile söyleşilerinde hep onun adı geçiyordu. Hatta onu, Prometheus'a, Dr. Frankestein'a benzetenler vardı. Çevresindekilere göre kendisini yaratan tanrıya ''rakip'' olmuş, yaradanın yaratma yetkisine ortak çıkmıştı. ''Kutsal dinimize dil uzattı'', ''Ailelerimizin huzurunu kaçırdı'' suçlamaları ona yöneltilenlerin en hafifleriydi.
Yapay biçimde cansız maddelerden ''hayat'' ürettiği yönündeki suçlamalara şu karşılığı vermişti:
''Ben ne sözle, ne davranışla, ne de ima yoluyla bunları yarattığımı iddia etmedim. Bunlara bir oluşum gözüyle bile bakmıyorum. Yaratmak, yoktan var etmek demektir. Yok etmek ya da var etmek ancak yaradanın yapabileceği bir şeydir. Bizim gibi ölümlülerin değil...''
Crosse gerçekte ne yaptı?
O dönemki bilim adamları tarafından Crosse'un karşılaştığı Acarus'ların çok yaygın Glycyphagus domesticus alt türünden olabileceği tahmin ediliyordu. En güç koşullarda bile yaşayabilen, havası alınmış teneke konserve kutularına nasıl olduğu anlaşılamayan bir biçimde giren bir yaratık bu... Acaba Acarus'lar yoktan mı üredi, yoksa şu ya da bu şekilde behere girebilmiş olan yumurtalar elektriğin etkisiyle kuluçka sürecine mi girdiler? Bu konuda kesin bir yargı yürütmek olanaksız...
Acarus'ların doğumuyla elektrik akımı vererek meydana getirilen bazı kristal formasyonlarının oluşumu arasında bir eş-zamanlılık, bir paralellik vardır.
Gerek Acarus'un gerek kristallerin ilk oluşumunda, ilk beliren, küçük, beyazımtrak bir küreciktir. Daha sonra, mineral de, acarus da küçük teller, kıllar çıkarır. Bu aşamada, beliren şeyin, cansız bir mineral mi, yoksa canlı bir yaratık mı olduğunu ayırt etmek gerçekten güçtür.
Dr. Crosse'un ne yaptığı bilinmemekle birlikte, Londra Elektrik Cemiyeti Dergisi onu bize tanıtmıştı.
Bilim ve din çevrelerinince aforoz edilince, bulgularını ve deneylerini kağıda dökmek, başkalarına ulaştırmak, dünyaya duyurmak olanağından yoksun kaldı. Oysa, ayrıntılı bir günce tutmuş, sayfalar dolusu notlar almıştı. Sonuç olarak, Crosse'un tam olarak ne yaptığı ve yaptıklarından ne sonuçlar aldığı konusunda elimizde yok denilecek kadar az bilgi bulunuyor.