Sanatı ve Akımları Tanımak (1. Bölüm Klasik Dönem)
Sanattan anladığınız Rönesans, Mona Lisa, Picasso ve Dali'den ibaret ise ne yazık ki çok şey kaçırmışsınız demektir.
O vakit Onedio aracılığı ile Rönesans'tan başlayarak genel olarak sanat akımlarına bir göz atıp, var oluş amaçlarını ve önemli temsilcilerini tanıyalım.
Genel kültür iyidir...
(Daha iyi anlaşılabilsin diye, yalnızca Resim sanatından örnekler vererek ve sıkıcı olmaması adına, çok ayrıntıya girmeden en temel hali ile anlatmaya çalışacağım.)
Rönesans
Evet aydınlanma hareketidir. Ancak sanatta aydınlanma nasıl olacaktır ?
Üstelik Rönesans'ı genel olarak aydınlanma hareketi olarak andığımız halde, Da Vinci Michealengello, Rafeollo gibi sanatçıların isimleriyle özdeşleştirmemiz garip bir durumdur.
Rönesans'tan önce Erken Rönesans Sienna Ekolü ve Gotik dönem olarak sıralanan sanat süreçleri söz konusudur. Ancak onlar Perspektif, ışık gölge, anatomi ve form biçim kaygısı üzerine kafa yormadan yoksun olarak var olmuşlardır. (Şunun gibi ; http://hizliresim.com/L44rLZ )
Şunu unutmamalıyız ki Sanat yada Sanatçı kavramı 1700'lerin sonuna kadar pek bir anlam ifade etmemektedir. Plastik sanatlar (özellikle resim ve heykel) kilise egemenliği altındaydı. Ve kiliselerin istediği şey sunaklara yerleştirmek üzere simgesel çalışmalardır. O dönemde kimse sergi salonuna resim asayım kavramını düşünmemiştir bile.
Sanatçılar, eczacılar, ahşap ustaları ve benzeri iş kollarının bir araya geldiği localarda, onlarla aynı kefeye konulmaktadırlar.
Larry Shiner'in Sanatın İcadı adlı eserinde, Da Vinci hangi renklerin ağırlıkta olacağını, hangi figürlerin kullanılması gerektiğini belirten, kiliselerce gönderilmiş belgelere dayanarak resim yaptığı belirtilmiştir. Yani kilise ben şunu istiyorum bana aynen bunu yap mantığında sanatçıları çalıştırmıştır.
Günümüzdeki özgürlük o dönemlerde söz konusu bile olamazdı...
Rafaello - Fırıncının Karısı
Rönesans'ta anatomik kaygılar, gerçeğe yaklaşma, perspektif ve ışık gölge kavramları daha önce hiç görülmemiş biçimde önem kazanmıştır.
Bu dönemde usta çırak ilişkisi ile şekillenen sanatçılar, eski ustaları geliştirme gayreti içerisine girmiş ve o döneme kadar görünmemiş teknikte eserler üretmeyi başarmışlardır.
Onların keşfettiği teknikler, günümüze kadar sanatın, temellerini oluşturacak elementlerdir.
(Yaptığı resimleri Putin'e benzeyen Jan Van Eyck'de Rönesans döneminde yaşamış bir sanatçıdır; Arnolfinin Düğünü; http://hizliresim.com/RVVM5R )
Maniyerizm
Rönesans'ın ideal güzeli yakalama kaygısı ve eserlerin var oluş sürecinde savunduğu kurallara karşı bir duruş olan Maniyerizm, bir Rönesans ustası olan Michealengello tarafından tohumları ekilmiştir.
Maniyerizm'in Rönesans'a karşı bir duruş olduğunu söyleyebiliriz.
Çünkü Manide figürler anatomik olarak irileşip uzaya bilir, eserin dramatik görünümü güçlendirme adına deformasyonlara uğrayabilirler.
Rönesans'ın ideal insan anatomisi tutumuna karşı, daha ruhani bir hava yakalama kaygısı da eserlerde hissedilebilir.
Komşudan çıkan bir Maniyerizm dehası; El Greco
1600'lerde yaşamış Yunan sanatçı, Maniyerist anlayışın zirve noktasıdır diyebiliriz. Kendisinden tam 300 yıl sonra ortaya çıkacak olan Dışavurumculuğun (Daha sonra Dışavurumculuğu da ele alacağız) ilk temellerini de atmıştır. Kollar ve bacaklar büsbütün tanrıya ulaşma gayreti ile uzadıkça uzamıştır.
El Greco Rönesans ve Bizans sanat eğitimi almıştı. Dileseydi Rönesans ustaları kadar daha gerçeğe yakın eserler üretebilirdi. Ancak sanatçının derdi burada gerçek olanı yansıtmak değil..
Daha başka bir şey..
Daha Ruhani bir şey...
Barok
1600'lerin ortalarına yaklaşırken,
İtalya'da Caravaggio (http://hizliresim.com/L44rV0 )
İspanya'da Diego Velasquez (http://hizliresim.com/zVVXPR )
Hollanda'da ise Rembrandt Van Rjin (http://hizliresim.com/L44rrZ ) fırtınası esiyordu.
Bu sanatçılar ışık kavramını ele almış ve yepyeni bir anlayış geliştirmişlerdir. Ne Rönesans'ta ne Maniyerizm'de ışık temel unsur olarak ele alınmamıştır. Barok öncesi akımlarda ışığın nereden geldiği pek belirli değildir. Sadece formu vermek için sanatçılar ışığı kullanmışlardı.
Ancak Barok ile birlikte tek noktadan gelen güçlü ışık, daha dramatik ve daha güçlü bir anlayışın ortaya çıkmasını sağlamıştır. Barok sanatında ideal güzelliğe yer yoktur. Kan dehşet anları ve idealizme karşı ne varsa Barok'ta görmemiz söz konusudur.
Caravaggio'nun bu Şüpheci Thomas adlı eserinde, gözümüz ister istemez tek bir noktaya odaklanmaktadır. Şüphe ile alnı kırışan Thomas parmağını İsa'nın yarasının içine sokuveriyor...
(Daha önceki yazılarımda bu Barok ustası dehaların hayatlarını ve eserlerini anlatmıştım, Profilimden ulaşılabilir)
Rokoko
Sanat tarihini incelerken dikkat edilmesi gereken noktalar vardır. Sanat akımları yalnızca estetiksel kaygılardan dolayı ortaya çıkmamaktadır.
Örneğin Barok dönemi olarak adlandırdığımız 1600'lerde Gemi teknolojileri daha da gelişmiş, ticaret gemileri daha uzağa gidebilmiş, bunun sonucunda Burjuva adını verdiğimiz sınıf ortaya çıkmıştır.
----
Peki dönemin Burjuvaları ne istiyorlardı ?
Görkemli evler, şatafat ve duvarlarına asabilecekleri kendi resimleri...
Bu dönemde sanatçılar ilk defa doğayı inceleyerek ele almaya başlamışlardır. Evet 1700'lerde ortaya çıkan Rokoko'dan önce sanatçılar doğayı resme dahil etmişlerdi. Ancak doğa sadece bir arka fondu. Rokoko'da ise doğanın kendisi ana tema olmaya başlamıştır.
O dönemde Kiliselerin yanı sıra Burjuvalarda sanat alıcısı statüsünü kazanmışlardır. Ve o insanlar duvarlarında İsa resmi değil, manzaranın kenarında kendi portrelerini istiyorlardı...
Alt Tabakanın Gündelik Hayatını İzlemek Çok Keyifli
Rokoko döneminde Burjuva sınıfı sanatçılardan yalnızca, manzaranın içindeki kendi yansımalarını değil, gündelik hayattan kesintilerde istemişlerdir.
Ev temizliği yapan bir kadın, yemek hazırlayan bir hizmetçi yada benzeri konuların ele alındığı resimler oldukça popülerdi.
Ve meşhur İnci Küpeli Kızın yaratıcısı olan Jean Vermeer'de bu anlayışın sanatçısıydı. (Yani Şunun; http://hizliresim.com/5kkJ1R )
Neo Klasizm - Yeni Klasizm
Neo Klasizmi anlamak için tarihe bakmak gerekiyor;
1789 Fransız İhtilali..
O dönemde toplumlar; Kraliyet Ailesi, Ruhban Sınıfı, Burjuva Sınıfı ve Alt tabaka olarak gruplara ayrılmıştı. Bunun artık bir son bulması gerekiyordu. Milliyetçilik fikri ve Ruhban Sınıfı ile Kraliyet Ailelerine karşı verilen iç savaşlarda, çok kan döküldü.
Neo Klasizmin babası Jack Louis David işte böyle bir ortamda Antik Roma kalıntılarını incelemek için bir keşfe çıktı. Roma bir zamanlar dünyanın en büyük gücüydü. Ancak kokuşmuşluk, yozlaşma ve çürüme ülkenin sonunu getirmişti. O vakit insanlar bundan bir ders çıkarmalıydı.
Jack Louis David Roma estetiğini kendi çağına uyarlayarak ve alttan alta siyasi mesajları olan yepyeni bir anlayış geliştirdi; Neo Klasizm.
(Daha önce ki yazılarımda çalışmalarının hikayelerinden bahsetmiştim)
Oryantalizm
Sanayi Devrimi ile ülkeler ham madde derdine düşmüş ve el değmemiş yepyeni bir coğrafya keşfetmişlerdi;
Doğu...
Batı kendi kimliğini yarattıktan sonra bu sefer kendisinden olmayanın kimliğini yani Doğu kavramını yaratmıştır.
Doğunun mistik ve gizemli varlığı sanatçılarında ilgisini çekmiş ve Batıcıl bir anlayış ile Doğu'yu sanata dahil etmişlerdi.
Bu resmi'de yapmış olan ve Osman Hamdi Bey'in Fransa'da hocası olan Jean Leon Gerome bu akımın en önemli temsilcisidir.
(Daha önce kendisine değinmiştik)
Duyguların Sanatı; Romantizm
1900'lerde kendisinden bahsedeceğimiz son Klasik akım ise Romantizmdir.
Romantizm yalnızca hoş duyguların, aşkların adı değildir.
Korkuların, heyecanların, üzüntülerinde adıdır. Temel eleman duygudur. Bu dönemde İngiltere'de J.M.W Turner ( http://hizliresim.com/5kk5rD ))
Fransa'da Eugene Delacroix (http://hizliresim.com/N44PyQ ))
İspanya'da Francesco Goya ( http://hizliresim.com/L44rBV ))
Rusya'da İvan Ayvazovski ( http://hizliresim.com/EqqoGB )) Romantizmin en önemli sanatçıları arasındadır.
Artık buradan sonra, sanat özellikle fotoğraf makinesinin icadı ile bambaşka bir yöne kaymaya başlamıştır. Sanatçılar gerçekçi anlayışı terk ederek günümüze kadar ki süreci oluşturan oldukça farklı, uçuk akımlar geliştirmişlerdir.
İkinci bölümde, İzlenimciliği, Dışavurumculuğu, Kübizmi, Sürrealizmi, Dadayı, Kavramsal Sanatı ve Çağdaş Sanatı ele alacağız...
(Verilen örneklerdeki resimlerin çoğunun hikayelerini daha önce ki yazılarımda anlatmıştım, merak edenler göz atabilir.)