Mezopotamya'nın Masal Diyarı: Mardin
Pek çoğumuzun bildiği, ancak çok azımızın gittiği büyülü bölge Mezopotamya... Mardin, ismini Süryanice kaleler kenti demek olan 'Marde'den almış. Romalılar, Maride; Araplar ise Maridin demiş. İsminde bile pek çok kültürü barından büyülü şehir, Mardin...
Eski Mardin'de bir konukevine yerleşip Mezopotamya'ya karşı bir acı kahve için. Sonra mutlaka gezmeniz gereken yerleri sıralamayın: Mardin - Midyat - Nusaybin!
1. Dara Harabeleri
Dara Harabeleri, eski Mezopotamya'nın en ünlü yerleşim yerlerinden birinde bulunuyor. İran hükümdarı Dara tarafından kurulan kent, Büyük İskender ve Dara'nın savaşına sahne olmuş. Gerçekten büyüleyici bir atmosfere sahip.
2. Dara Su Sarnıcı
Eskiden büyük bir yaşam olanı Dara'ya su bu sarnıçlardan sağlanıyormuş. Gerçekten oldukça büyük ve derin sarnıçlar...
3. Kasımiye Medresesi
Akkoyunlu hükümdarı Cihangir oğlu Kasım Padişah'ın yaptırdığı medrese, 700 yıllık bir tarihe sahip. Her köşesinde ayrı bir detay bulunan bu medreseyi, mutlaka ziyaret etmelisiniz.
Panoramik bakış için, buyrun.
4. Sitti Radviyye (Hatuniye) Medresesi
Artuklu sultanlarından Necmeddin Alpi'nin eşi, Sitti Radviyye yaptırdığı medresenin 1177-1185 yılları arasında yapıldığı tahmin ediliyor. Günümüze gelen kalıntılarına bakıldığında, medresenin iki eyvanlı, revaklı avlulu ve iki katlı olduğu, köşelerine de kubbeli türbe kısımlarının yerleştirildiği anlaşılıyor. Bu plan tipi de, Anadolu medrese mimarisinin gelişiminin XIII.yüzyılda belirlenmeye başladığını da gösteriyor.
5. Zinciriye (Sultan İsa) Medresesi
1385 yılında, Melik Necmeddin İsa yaptırılmış. Hatta Timur ve ordusu ile mücadele eden Melik İsa, bir süre burada hapis tutulmuş. Medresenin girişindeki taş işlemeler dikkat çeker. İki avlulu ve iki katlıdır. Avlunun dışında kalan mekanlarla iyice yayılmış, dilimli kubbeleriyle uzaktan da dikkat çeker. Sultan İsa Türbesi başta olmak üzere, birçok türbesi vardır. Eskiden rasathane olarak kullanıldığı için, yüksekte inşa edilmiş. Ayrıca bir dönem müze olarak da kullanılmış.
6. Mardin Ulu Cami
Şehrin merkezinde bulunan Ulu Cami, şehrin en eski camisi. 11. yüzyılda, Artuklular tarafından inşa edildiği tahmin ediliyor. Yapıldığı dönemde 2 minaresi olan caminin, günümüze yalnızca bir minaresi kalmıştır. Zamanında iki minare arasına yılan ve akrep sokmasına karşı bir tılsım asıldığı söylenir. Ancak minarelerden birinin yıkılması ile tılsımın işlevini yitirdiği de konuşulur. Fakat şehir halkı halen tılsımın etkisinin sürdüğünü ve mardin'de yılan sokması olmadığını söylerler.
7. Deyrülzafaran Manastırı
Üç kattan oluşan manastır, 5. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar düzenlemeler yapılarak günümüzdeki halini almış. Milattan önce güneş tapınağı, sonrasında ise Romalılarca kale olarak kullanılan toprakların üzerine inşa edilmiş. İnşası sırasında sıvasında safran çiçekleri (zafaran) kullandığı için bu ismi almış.1116'dan 1932'ye kadar bütün patrikhanelerin merkezi olarak kullanılmış.
8. Mor Gabriel (Deyrulumur) Manastırı
Süryanilerin ana yurdu olarak bilinen Turabdin bölgesinin kalbi konumundadır. 397 yılında Mor Şmuel ve Mor Şemun tarafından yaptırılmış. Ancak kısa sürede ünlenen manastıra, dönemin Roma imparatorları büyük bağışlarda bulunmuş. Gören herkesi atmosferi ile büyüleyen manastır, aynı zamanda Süryanilerin önemli dini merkezlerinden biri. Hatta, Kilise tarafından İkinci Kudüs ilan edilmiş.
9. Mor Yakup Manastırı
İnanların dağı anlamına gelen Turabdin bölgesinde yar alıyor. Bugün manastırın olduğu yerde, Pers döneminden kalma bir mabet varmış. Eski kemer kalıntılarını da görmek mümkün. M.S. 419 yılında Mor Yakup adına inşa edilmiş. Mor Yakup, hastalara şifa vermesi ile bilinirmiş.
10. Kırklar (Mor Behnam) Kilisesi
596 yılında, şehit Mar Behnam ve kızkardeşi Sara adına yaptırılmış. Kilisede bulunan el yazması inciller ve duvarlarda bulunan figürler, tüyler ürpertici güzellikte...
11. Mor Abrahan Kilisesi
Mardin Nusaybin ilçesinde Bagok Dağı’nda kayalar arasında kurulmuş olan bu manastırın yapım tarihi bilinmemekle beraber geçmişinin çok eskiye gittiği düşünülüyor. Hıristiyanlığın ilanından sonra manastıra çevrilmiş. Yapı olarak yüksek duvarları ile manastırdan çok bir kaleyi andırıyor.
12. Meryem Ana Kilisesi
Patrik Antuan Semheri tarafından 1860 yılında yaptırılmıştır. Kesme yöresel taştan yapılan kilise dikdörtgen planlı olup, ibadet mekanı 21 sütun ile üst örtüyü taşıyor. Kilisenin yanında bulunan ve Antakya Patrigi İğnatios Benham Banni tarafından 1895 yılında yapılan patrikhane, günümüzde Mardin Müzesi olarak kullanılıyor.
13. Mardin Müzesi
1895 yılında Antakya Patriği Behnam Bani tarafından Süryani Katolik Patrikhanesi olarak yaptırılan bina, restore edilerek 1995 yılında müze olarak hizmete açılmış. Uzun süre dini amaçlı hizmet veren yapı, askeri garnizon, çeşitli siyasi parti merkezi, kooperatif binası, sağlık ocağı ve polis karakolu olarak da kullanılmış. Binayı Süryani Katolik Vakfı'ndan satın alan Kültür Bakanlığı, Mardin Müzesini Zinciriye Medresesinden alarak bu binaya taşımış.
14. Mardin Kalesi
Mardin Kalesi, M.S. 975-976 tarihlerinde Hamdaniler tarafından inşa edilmiş. Kalede, cami, hamam, mahzen ve birçok ambar bulunuyor. Kalenin diğer bir ismi 'Kartal Yuvası'. Subari, Sümer, Babil, Mitaniler, Asur, Pers, Roma, Bizans, Emevi, Abbasi, Hamdaniler, Selçuklular, Artuklu, Karakoyunlu, Akkoyunlu, Safaviler ve Osmanlılar dönemlerini, kimi zaman zaferleri ile, kimi zaman hayal kırıklıkları ile yaşamış çok önemli bir kaledir.
15. Aznavur KAlesi (Nusaybin)
Nusaybin ilçesinin 14 km. kuzey doğusunda yer alan Aznavur Kalesi, geniş bir vadide yükselen iki tepe üzerinde kurulmuş. 970 yılında Abdullah Bin Hamdan tarafından inşa ettirilen kale 400 m uzunluğunda ve 30-60 m genişliğinde. 14 burç ve 2 gözetleme kulesi ile etkileyici bulunuyormuş.
16. Marin Merdis Kalesi
Nusaybin'in Eskihisar köyünde yer alan Marin Kalesi, eski Merdis şehrinin içinde yüksek bir kayalık üzerinde inşa edilmiş. Kalenin çevresi yaklaşık 1500 m olup, 12 kule ile destekleniyor. Kalenin kimler tarafından yapıldığını gösteren herhangi bir bulgu yok. Ancak inşa tarzı Bizans yapımı olduğuna işaret ediyor.
17. Rabbat Kalesi
Hisaraltı köyü sınırları içinde bulunuyor. Köyün kuzeyinde yer alan dar bir vadide yükselen bir tepenin üstünde kurulmuş olan Rabbat Kalesi, Artuklu devrinin en büyük eserlerinden biri.
18. Kayseriyye (Bezestan) Çarşısı
Ulu Cami'nin kuzeyinde yer alan çarşı, halen büyük oranda kullanılıyor. Çarşı içerisinde esnafla sohbet ederken Şahmeran'ın hikâyesini dinlemeyi ihmal etmeyin!
19. Revaklı Çarşısı
İki tarafı revaklardan oluşan çarşı, içine girdiğiniz anda sizi etkisi altına alıyor.
20. Beyaz Su (Ava Sipi)
Mardin'in en sıcak zamanlarında sığınacağınız muhteşem bir bölge. Gerçek bir doğa harikası... İçerisinde bulunan restoranlarda otururken ayaklarınızı donduruca suya sokabilirsiniz.
21. Gelüşke Hanı (Midyat)
1903 yilinda Musa Samas isimli Süryani bir vatandaş tarafindan inşa edilen tarihi Gelüşke Hanı, Midyat’ı görmeye gelen yerli ve yabanci turistlere hizmet veriyor. Bir zamanlar Midyat’taki vatandaşların ticaret ve konaklama merkezi olan han, 1950–70 yılları arasında köylü pazarı olmuş,.1980 yılından sonra şehrin yerleşimi değişince, eski canlılığından uzaklaşmış ve yerini ahır ve mazbahaneye bırakmış. Şimdi ise büyük bir restore geçiren han, turistleri ağırlıyor.
22. İzozoel Kilisesi
Midyat’ın Altıntaş (Keferze) köyünde bulunan bu kilise, köyün kuzeyindeki en yüksek noktaya yerleşmiş. Kilisenin görkemli konumunu vurgulayan çan kulesi, Midyat’taki taş işçiliği ve işlemeciliğinin en güzel örneklerinden biri. Bir inanışa göre, bu kilise Mor Gabriel Manastırı'nın mimarı Şufnayn’ın oğulları mimar Theodosius ve Theodore tarafından 6. yüzyıl başlarında inşa edilmiş. Ancak bu kilisenin Turabdin’in parlak dönemlerini yaşadığı ve 8. yüzyılda yapıldığı da iddia ediliyor.
23. Turabdin Platosu
Tnarı hizmetkarlarının dağı olarak bilinen Turabdin... 4. yüzyıldan itibaren burada 80 manastır kurulmuş. Bölgede tüm köyler yüksek alandadır ve hepsi birbirini görebilir. Köylere dair çok ilginç hikayeler var. Ziyarete gittiğinizde misafirperver yöre halkı ile sohbet edip, efsaneleri onların ağzından dinlemenizi tavsiye ederim. :)
24. Midyat Konuk Evi (Sıla Konağı)
Midyat mimarisinin güzel örneklerinden biri ziyaret açık bir konuk evi. Halk arasında buraya Sıla Konağı adı da verilmiş. Çünkü burada Sıla dizisi çekilmiş ve gelen yerli turistlere hangi konak olduğunu bu şekilde kolayca anlatabiliyorlar. Konağın her noktasında kendinizi farklı bir boyutta hissediyorsunuz...
25. Hah (Mor Sobo) Katedrali
Süryani ve Aremilerin yerleşim yeri olan Hah Köyü'nde bulunan katedral, 6. yüzyılda Mor Sobo'ya adanmış. Kalıntılar arasında gezerken, tüyler ürperten tarihi kemiklerinize kadar hissediyorsunuz.
Bonus: Midyat Telkari
Midyat'a kadar gitmişken, çarşıya uğramamazlık etmeyin. O özel telkarilerden almak isteyeceğinize eminim!