Hakkında Pek Şey Bilinmeyen, Dünyanın En İlginç 10 Dili
İçerikte yer verdiğimiz dillerin, birbirinden ilginç özellikleri var. Örneğin bir dil, çoğunlukla yansıma sözcüklerden oluşuyor. Bir diğeriyse James Cameron'ın ünlü Avatar isimli filminde yer alan Na'vi ırkının dili.. Herkesin kendi dilidir sonuçta tabii, fakat bu diller hakkında bir şey öğrendikçe Türkçe'yi öpüp başımızın üstüne koyacağız herhalde. 😊
1. Ayapaneco: Konuşan son iki insanın birbirleriyle küs oldukları için yok olma riskiyle karşı karşıya olan dil.
Ayapaneco dili Meksika’da yüzyıllardır konuşulmaktaydı. Bu dil İspanyol istilasından, savaşlardan, devrimlerden, kıtlıklardan ve sel baskınlarından kurtulmayı başardı. Ama şimdi diğer yerel diller gibi bu da yok olma aşamasında. Bu dili akıcı bir şekilde konuşabilen sadece iki kişi hayatta fakat ikisi de birbirleriyle konuşmayı reddediyorlar.
Manuel Segovia ve Isidro Velazquez Tabasco’daki Ayapa köyünün 500 metre uzağında yaşıyorlar. Aralarındaki karşılıklı sessizliğin sebebinin yıllardır süregelen bir tartışma olup olmadığı bilinmiyor fakat onları tanıyan insanlar zaten birbirlerinden pek fazla haz etmediklerini söylüyorlar.
“Azar azar gözden kayboluyor ve sanırım artık benimle beraber bu da ölecek” diyor Segovia. Çeşitli yerel diller tarafından geçmişten bu güne sarılmış olan Ayapaneco’daki bu kazazedelerin birbirleri ile olan sorunlarını çözüp farklılıklarını yaşatacaklar gibi durmuyor.
2. !Xóõ: 122 sessiz harfli, "tıklamaya" odaklı bir dil.
Xóõ dili Afrika’nın Namibia ve Botswana bölgelerinde yaklaşık 3000 yerli tarafından konuşuluyor. Belki de dünya üzerindeki en geniş sesletime sahip dil olan Xóõ, 58 ile 122 arasında sessiz harfe, 31 sesli harfe ve 4 farklı vurguya sahip. Bunların arasında ‘tik’ ya da ‘tak tak’ gibi 43 tıklama sesi de var.
3. Archi: 1,5 milyon fiil çekimi olan dil.
Dilimizde ‘ye-‘ fiili ‘yedim’, ‘yiyorum’, ‘yiyeceğim’ gibi ekler alabilse de Archi dilinde bir fiil kökü sonuna bir buçuk milyon tane farklı ek alabiliyor. Rusya’nın Archib köyünde konuşulan bu dil her düzeyde büyük örnekler ve istisnalarla dolu. 27 sesli ve 74-82 arası sessiz harfe sahip olan bu dili çocuğunuz dilbilgisi hakkında şikayet ettiğinde onun gözünü korkutmak için kullanabilirsiniz.
4. Anal: 23 bin insan tarafından konuşulan, talihsiz isimlendirilmiş bir dil.
Anal insanları Manipur, Hindistan ve Myanmar’da bulunuyor. Bu insanların 23 bin kadarı ‘Anal’ ya da ‘Namfau’ denen kendi dillerini konuşuyor.
Anal dilinin nasıl bu ismi aldığı kesin olarak bilinmiyor. Bir hipoteze göre bu R.D. Angnal’ın soy isminden geliyor. Bir başka görüş ise temiz anlamındaki Hint kelimesi ‘Anan’dan geldiği yönünde; bu insanların temizlikleriyle ünlü olduğunu iddia ediyorlar. Ancak Kuzey Doğu Hindistan Ansiklopedisi Myanmar’daki insanları ‘Khon’ yani pis insanlar olarak kabul ediyor.
5. Tuyuca: 140 fiil niteleyicisi olan dil
Büyük ihtimalle dünya üzerindeki en zor dil olan Tuyuca’yı Kolombiya ve Brezilya Amazonlarında yaşayan yaklaşık 1000 yerli konuşuyor. Çoğu dil eril ve dişil gibi az ve basit fiil niteleyicilerine sahipken Tuyuca yaklaşık olarak bunların 140 tanesine sahip. Bu niteleyiciler dili öğrenmeyi ve akıcı bir şekilde konuşmayı oldukça güçleştiriyor. Mesela “-wi” eki ‘Biliyorum çünkü onu gördüm’ demek iken “-hiyi” eki ‘Öyle olduğunu düşünüyorum’ anlamına geliyor.
6. Silbo Gomero: Harflerin yerini ıslıkların aldığı bir dil.
İspanya’daki Kanarya Adaları yerlileri tarafından konuşulan Silbo Gomero dilinin alfabesi sadece 2 sesli harf ve 4 sessiz harften oluşuyor ve ıslık çalarak telaffuz ediliyor.
Bu dil İspanyolcanın bir lehçesinden türemiş, her sessiz ve sesli harf bir ıslık sesiyle değiştirilmiş. Islıklar sesin kalınlığına ve devamlılığına göre ayırt ediliyor. Ton dışı olan diğer diller gibi Silbo da normal konuşma hızının telaffuzunu sağlayarak konuşuluyor.
Öğrenmek için biraz karmaşık bir dil olmasının yanı sıra sadece pratik ile geliştirilebilecek fiziksel güç ve teknik bilgi gerektiriyor. Ancak bu her şey için değiyor, bu dil yaklaşık 5 kilometre uzaktaki insanla iletişim kurulmasına imkan veriyor!
7. Lincos: Bilim İnsanları tarafından uzaylılarla konuşmak için oluşturulmuş dil.
1960 yılında Doktor Hans Freudenthal “Lincos: Kozmik İletişim İçin Dil Dizaynı” adında bir kitap yayınladı. Kitapta yıldızlar arası radyo dalgalarını kullanarak dünya dışı varlıkların da anlayabileceği bir dil oluşturmaktan bahsediliyor.
Freudenthal bu şekilde bir dilin dünya ile hiçbir bağı olmayan canlılar tarafından anlaşılabileceğini düşündü. Kitap duraklarla ayrılmış ardı ardına vuruşların doğal sayı olmalarını öğretiyor. Daha sonra kişiler arasındaki diyaloğu oluşturmak için gerekli olan kavramları iletmeye çalışıyor. Sorular sormak, onaylamak, başkalarının sözlerini alıntı yapmak, bir şeyler bilip istemek, söz vermek ve oynamak için birbirleriyle konuşan iki aktör gibi davranılıyor. Daha sonra kütle, uzay, hareket gibi şeylerle bağlantılı kavram ve diller konuşulmaya çalışılıyor.
Onlarca yıldır Lincos kullanılarak gerçek bir iletişim henüz gerçekleştirilemedi. İki Kanadalı astrofizikçi dünya dışı varlıklarla konuşmak için gürültüden etkilenmeyen bir kodlama sistemi yapana kadar Lincos teorik bir egzersiz olarak kaldı. 1999’da astrofizikçiler Lincos’da bir mesaj oluşturup bunu yakın yıldızlara göndermek için bir radyo teleskopu kullandılar. 2003’te bu deney diğer yakın yıldızlar üzerinde tekrar denendi
Fakat bir geri dönüş olmadı.
8. Na'vi: Avatar filmi için dilbilimciler tarafından oluşturulan gerçek bir dil.
NA’vi insanları 2009’da çekilen Avatar filminde Pandora’da yaşayan insansı yerli canlılardı. Filmin yönetmeni James Cameron kendi oluşturduğu dünyayı o kadar çok ciddiye aldı ki Güney Kaliforniya Üniversitesi’nden iki profesörle birlikte çalıştı.
2009’da film yayınlandığında Na’vi yaklaşık 1000 kelimeden oluşuyordu fakat dilbilgisini anlamak dilin kurucusuna bağlıydı. Fakat profesörlerden biri, Paul Frommer, 2000 kelimelik bir sözlük ve bir dilbilgisi kitabı yayınladı. Bu sayede Na’vi sonradan öğrenilebilen bir dil oldu. Na’vi Doktor Frommer’in web sayfasından online olarak öğrenilebilir.
9. Rachasap: Sadece Tayland kralına hitap etmek için kullanılan dil.
Şüphesiz kral Tayland’da en çok sevilen ve saygı duyulan adamıdır. Tayland’da kraliyet hakkında ya da doğrudan kraliyet ailesiyle konuşmak için ‘Rachasap’ adı verilen özel bir kraliyet dili kullanılıyor. Bu dil yaklaşık 700 yıldan beri var. Rachasap Tayland kültürünün ve geleneklerinin bir parçası, çoğu Taylandlı bunu biliyor fakat pek azı düzgünce konuşabiliyor. Ayrıca bu dil televizyonda, radyoda, günlük haberlerde, hemen her yerde kraliyet ailesi hakkında konuşulurken duyulabilir.
10. Toki Pona: 14 ses ve 120 sözcük kökünden oluşan minimal dil.
2001’de internet üzerinden yayınlandığında çevirmen ve dilbilimci Sonja Lang tarafından bütün kültürlerde evrensel olan basit fikir ve düşünceler üzerine tasarlanmıştı. Dil modern yaşamın dışında basit yaşamın getirdiği kavramlar arasından özenle seçilmiş 14 ses ve 120 sözcük kökünden oluşuyor. Uluslararası düzeyde ikinci bir dil olarak yazılmış olmamasına rağmen Latin alfabesiyle yazılmıştır.
Lang’a göre en az 100 kişi bu dili akıcı bir şekilde konuşabilmekte ve tahminlerine göre birkaç yüz insan da bunun hakkında temel bilgiye sahiptir.