Fakir Yemeğinden Lüks Tüketime Dönüşen Patatesin İbretlerle Dolu Hikayesi
1. Patatesin kıtalar arası yolculuğu
Patates'in dünya üzerinde yetiştiği ilk yer Peru. İspanyol istilacılar, Peru'yu işgal ettiklerinde bu bitkiyi İspanya kralına ikram etmişler. Fakat kral efendi, patatesin tadından pek hoşlanmamış; aslında buna 'asrın hatası' bile denebilir. Bu olaydan 50 yıl sonra ise İngiliz soylusu Sir Walter Religh, patatesi İngiltere'ye getirmiş ve halk da patatese oldukça büyük rağbet göstermiş.
2. Geç bulundu, çok sevildi
İngiltere'ye varan patates, bir süre sonra İrlanda halkının temel besin maddelerin biri haline gelmiş; her İrlandalı her yıl neredeyse 4-6 kilo patates tüketir hale gelmiş. Zamanla İtalya'da, sonra da Almanya, Rusya ve Fransa'da patates tarımı başlamış. Ancak İngiltere'nin aksine, buralarda patatese bir hayvan yemi muamelesi layık görülmüş.
3. Kıtlıktan çıkarcasına ünlenen patates
Amerika’nın keşfiyle Avrupa’ya iyice açılan patates, ilk kez ayak bastığı bu topraklarda ne yazık ki yeteri kadar sevilmiyor. Fransa Kralı patatesi yemek yerine şapkasına takarken; Almanlar sadece domuz yemi olarak kullanıyor. Bir dönem yalnızca savaş esirlerine yedirilen patatesin talihi Fransız İhtilali ile dönüyor. Avrupa’da kıtlık döneminin başlamasıyla, Fransız subay ve kimyacı Antoine-Augustin Parmentier, patates üzerine geniş çaplı araştırmalar yapmaya başlıyor. Fransa Kralı’nın tahsis ettiği tarlalarda patates üretimi yapan Parmentier, patatesin zehirli ve cüzzama neden olan bir bitki olmadığını kanıtlayınca, adeta halkı kıtlıktan kurtaran bir kahramana dönüşüyor
4. Sanatta patates akımı
Van Gogh'un yaptığı bu resimde 5 figür, bir lambanın etrafına toplanmış patates yiyor. Günlük giysileri içinde kendi yetiştirdikleri patatesleri paylaşarak yiyen köylülerin tasvir edildiği bir sanat eseri. Eserin ismi de İngilizce 'The Potato Eaters' Türkçe olarak 'Patates Yiyenler' olarak anılıyor.
5. En büyük patatessever: Polonya
Patates tüketiminde lider olan Polonya halkı, yılda kişi başı 150 kilo patates tüketiyor. İtalya da yıllık tüketimde 40 kilo sınırına dayanmış durumda. Fakat İtalya'da hala patates, fakir yemeği olarak görülüyor.
6. Ecdad patatesle ne zaman tanıştı?
Osmanlı topraklarında ise 1850'li yıllarda egzotik bir yiyecek olarak İstanbul'da satılmaya başlanan patates, 1890'ların sonunda iyice tanınır oldu. Bu tarihe kadar patates üretimi yapılmayıp ithal edilse de ithalatın büyük bir yük oluşturmaya başlaması ile, ilk defa 1895 yılında Sakarya Nehri vadisinde üretimi başladı. 1910 yılında, Marsilya'dan sağlam hastalıksız tohumlar getirilmesi ile patates üretimi anadolu topraklarına yayıldı. Yani bizim patates ile tanışmamız 20. yüzyılda anca gerçekleşti.
7. Sen hangi gillerdensin?
Patatesin kökeni patlıcangillere ait. Bu ailede kimler var merak edenlere sayalım: Dolmalık biber, patlıcan, domates. Gerçek patatesler toprağın altında yetişiyor; güneş ışığından korunan yumrucuklar yavaş yavaş şişip 1-2 ay sonra yumrukökler haline geliyor. Yumrukökler de büyük miktarda nişasta içeriyor.
8. Patatesin hem yol arkadaşı hem düşmanı
Kınkanatlılardan Doryphora denen böcek, patates bitkisinin en büyük düşmanlarından. Amerika'dan gelen bu böcek, yaprakları yiyerek büyüyen larvalarını patates üzerine bırakıp ona zarar veriyor.
9. Patates endüstrisi nasıl işler?
Patates sadece besin olarak değil aynı zamanda tutkal, tekstil, kağıt ve nişasta sanayiilerinde de kullanılıyor. Tabi en önemli kullanım alanının patates cipsleri olduğunu unutmamak lazım.
10. Kızarmış patatesin serüveni
Dünyayı kasıp kavuran patates kızartmasını ilk bulanların kim olduğu tam olarak bilinmiyor. Fransızlar da Belçikalılar da bu yemeğin kendi buluşları olduğunu iddia ediyor. Fransızlar, bunun bir sokak yemeği olduğunu söylerken, Belçikalılar ise soğuk kış günlerinde nehirler donduğu için balık kızartamayan balıkçıların patatesi balık gibi kesip kızartarak patates kızartmasını bulduklarını iddia etmekte.
11. Patates Türkiye'de lüks olma yolunda!
Dar gelirli sofralarda iki soğan, bir kaşık salçayla yemeğe dönüşen patatesin fiyatları hızla artarken -ki kilosu 5-6 lira civarı oldu- artık patates sadece zengin sofralarının yiyeceği mi olacak soruları akla geliyor.
12. Patatesteki fakirlik emareleri ortadan kalktığında olanlar
13. Sosyal medyada ucuzlayan patates sevinci
