Akdeniz Şivesine Giriş (AKD 101) İçin 24 Kelime
Elbette her yörenin kendine has bir tarzı var ve birkaç kelimeyi yalnızca tek bir bölgeye aitmiş gibi lanse etmek doğru değil. Fakat bazı kelimeler var ki bir bölgede ya daha yoğun olarak kullanılır ya da onları gerçekten 'oralı'lar dışındakiler pek bilmez. Bazıları ise kökten farklıdır tamamen. Bunların en karakteristik örneklerinden birini de Akdeniz'de, daha da özelleştirecek olursak 'Pamfilya' Bölgesi'nde, özellikle Manavgat - Alanya civârında görürsünüz.
İşte sizlere 'şive komik'li bir galeri.
Gastan ve gastan etmek
'Şaka' ve 'şaka yapmak' anlamındadır.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Amaan, gastan ederin tosalağım be!'
Bi seel, bi seyil
'Bir sürü', 'birçok' anlamındadır.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Tahı yapacak bi seel işim var, beni oğraştırma!'
Endeğe, endeği, endeeki
'Ordaki, şurdaki, o' anlamındadır. Bu kelimeyi kullanma fasilitesi ilgili yörede defaulttur, biraz yaşayanların da dilinde çabucak yer eder.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Endeeni demeycektin.'
Süğmek
'Filizlenmek', çiçek açmak' anlamındadır.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Mıstaaların bahçadakı ilibadalar* süğmüş.'
*: Bir tür yemeklik bitki
Kaktırmak, gaktırmak
'İttirmek' demektir. Anadolu'da hayli yaygındır.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Endee gapıyı gaktır da az hava girsin içeri.'
Tefek
Aslında çoğu zaman 'asma' için kullanılır fakat genel anlamda sürünücü bitkilere verilen isimdir, Anadolu'nun çoğu yerinde kullanımı yaygındır. 'Tezek' ile karıştırmak pişmanlıktır.
İş kesmek
'Yaramazlık yapmak, oyalamak, uğraştırmak' anlamlarındadır, genellikle çocuklar için kullanılır.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Amat zaten bi seel işim var bi de sen iş kesme bak çocuk!'
Yümek, yüğmek
'Yıkamak' demektir.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Hatçe endee tabağa çanağı iki yüğüver bakaan.'
Yargın
'Sırt'tır.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Gız yargınımı iki çığna bakaan, tutuldu ellelem.'
Çiğin
'Göğüs kafesi, göğüs' anlamlarındadır.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Geçen çiğnime bi ağrı duruverdi goca, senin oğlan dahilyeciydi dee mi? Ona bi görüneen ben.'
Ellelem, ellehelem, ellaağm
'Herhalde, galiba, sanırım' anlamlarındadır.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Hüseen git bi gapıya bak gel bakaan, cereyan yapayoru, açık galık ellelem.'
Meh!
'Al', 'burada', 'işte' anlamlarındadır ya da hepsini birden kapsar: 'Al burda işte.' Aynı zamanda 'Al başına çal!' anlamına da gelebilir (tercihen 'işte' ile kullanılır).
Cümle İçinde Kullanalım: '-Anne telefonumu gördün mü? +İşin gücün telefon, meh işte!'
Tirkelemek, tirkemek
'Sıralamak, art arda dizmek' anlamlarındadır.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Bak o üstünden çıkardıklarını goltuğun üstüne tirkeleme, bıktım arkanı toplamaktan!'
Gunnamak
'Doğum yapmak, doğurmak' demektir.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Aaşaların köpek geçen gunlayık da üç enikleri oluk hindi.'
Goçmar, keler
'Kertenkele'dir.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Yaz geldimile evi kelerler basık gine.'
Pavkırmak
'Çok sinirlenmek' anlamındadır. Sinirlenildiğinde kendinden geçip rahatlamak için ona buna sataşınca da kullanılır. Günümüzde 'yarılmak' diye tabir ettiğimiz 'gülmekten ölmek' yerine de kullanılmaya başlanmıştır.
Başka bir kullanımı da kurt gibi hayvanların uluması ve ateşin harlanması içindir.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Bak bubaan yanında gine araba lafı edip de pavkırtma adamı.'
Samıtmak, samıtlamak
'Saçmalamak'tır.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Samıtladın gari Mıstaa, yok öyle bi şey!'
Ayeen!
Bir şaşırma ya da bıkkınlık ünlemidir. 'Amaan!, 'Haydaa!' vs. yerine kullanılır.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Öyle şey mi olur ayeen!'
Dengilmek
'Yan yatmak', 'kolu destek yapıp yan yatmak' eylemlerinin karşılığıdır.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Çok yoruldum, dıkı dengileen şurda.'
Matıflamak
'Yaşlanmak'tır. Tabii bazı kullanımlarında sitem ve kinaye de içerebilir.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Hakket matıfladım bu tavırlarından herif!'
Pelişmek
'Paylaşmak'tır.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Bak bak Hatma düğün foturaflarını pelişik feyste.'
Haz etmek
'Sevmek, hoşuna gitmek' anlamlarındadır.
Cümle İçinde Kullanalım: 'İçten bazarlıklı insanları da hiç hazzetmen.'
Tökmekan, tökmeğen
Bildiğiniz semiz otudur.
Tüngümek
'Zıplamak, tepinmek'tir.
Cümle İçinde Kullanalım: 'Yataan üstünde tüngüyüp dozutma ortalığı!